نام کتاب : اصول فلسفه و روش رئالیسم 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 60
> " ایده آلیست " میخوانند و از افلاطون و ارسطو به عنوان دو فیلسوف
ایدهآلیست بزرگ یونان یاد میکنند و چنین وانمود میکنند که انحراف از
اصول ماتریالیسم به ایدهآلیسم یعنی " سفسطه " میکشاند . مثلا دکتر تقی
ارانی با آنکه در جزوه ماتریالیسم دیالکتیک ایدهآلیسم را مطابق تعریف
فوق تعریف میکند ، پس از آنکه عقیده ایدهآلیست معروف " برکلی " و
عقیده دکارت را درباب خواص اولیه و ثانویه اجسام و عقیده کانت را در
ذهنی بودن زمان و مکان نقل میکند ، اینطور به گفته خود ادامه میدهد :
" شرح کلیه اقسام ایدهآلیسم از موضوع مقاله ما خارج و باعث اطاله کلام
خواهد شد زیرا ایدهآلیسم انشعابات بسیار پیدا کرده و هر فیلسوف به خیال
خود چیزی بافته و استدلال یا تحقیقی مخصوص به خود کرده و به قول خود دلیل
جدیدی بر اثبات ذهنی بودن عالم پیدا نموده است " .
منظور از تذکر این نکته مناقشه در اصطلاح نیست ، زیرا هر فیلسوفی حق
دارد برای خود اصطلاح خاصی داشته باشد . چه مانعی دارد که ایدهآلیسم را در
مقابل ماتریالیسم اصطلاح کنیم ؟ و البته در این صورت ایدهآلیسم معنای
دیگری غیر از اصالت تصور خواهد داد . منظور این است که اصطلاحات مختلف
را نباید منشأ هو و مغلطه قرار داد .
حقیقت این است " ایده آلیسم " که به معنای " اصالت تصور " است
در مقابل " رئالیسم " است که به معنای " اصالت واقع " میباشد و "
ایده آلیست " کسی است که جهان خارج از ظرف ذهن را منکر است مانند
پروتاگوراس و گرگیاس از قدمای یونان و برکلی ( Berkli ) و شوپنهاور (
Schopenhauer ) از متأخرین اروپا ، و اما الهی یا روحی بودن ربطی به
ایدهآلیسم ندارد . ما با آنکه تمام اصول ایدهآلیستی را باطل میکنیم و هیچ
نوع اصالتی برای ذهن قائل نیستیم ، با یک نظر واقعبینی عقاید الهی و
روحی خود را با دلائل محکم اثبات میکنیم .
رئالیسم : این کلمه نیز که از " رئل " ( real ) که به معنای " واقع
" است مشتق شده ، در طول تاریخ به معنای مختلفی استعمال شده .
الف . در فلسفه اسکولاستیک ( scholastic ) که به " فلسفه اصحاب
مدرسه " معروف است . در میان اصحاب مدرسه در قرون وسطی یگانه مبحثی
که شغل شاغل آنها >
نام کتاب : اصول فلسفه و روش رئالیسم 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 60