نام کتاب : عدل الهی نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 54
است ، و چون وجود خداوند و عدل خداوند از آن راهها بر آنها مسلم شده
است ، اجمالا به عدل الهی در جریان خلقت ، ایمان و اعتقاد پیدا میکنند ،
هر چند نتوانند تفصیلا از عهده تحلیل مسائل برآیند . ولی این راه برای این
دسته راه منحصر است ، و چون راه منحصر است اگر در متن خلقت با مسائلی
مواجه گردند که توجیه آن از نظر عدل و ظلم و نظام احسن ، مشکل باشد ،
اساس ایمان و اندیشهشان درباره خداوند ، متزلزل میگردد . آنها خداوند را
تنها در آئینه مخلوقات مشاهده میکنند . بدیهی است که اگر این آئینه در
ارائه عدل الهی اندکی تیره باشد و یا ضد آن را ارائه دهد که از اساس
متزلزل است .
از نظر این دسته تا معمای عدل و ظلم حل نگردد ، نمیتوان درباره وجود
خداوند نظر قاطع داد ، زیرا اشکالات مربوط به عدل الهی ، دلیل وجود
خداوند را ، یعنی کمال و تمامیت نظام خلقت را مخدوش میسازد .
علامه حلی در شرح " تجرید " آنجا که در باره علم باری بحث میکند ،
تصریح میکند که اگر اشکالات شرور و نواقص خلقت حل نشود نقضی بر علم و
حکمت باری تلقی میگردد .
عدل چیست ؟
اولین مسألهای که باید روشن شود این است که عدل چیست ؟ ظلم چیست ؟
تا مفهوم اصلی و دقیق عدل روشن نشود هر کوششی بیهوده است و از اشتباهات
مصون نخواهیم ماند . مجموعا چهار معنی و یا چهار مورد استعمال برای این
کلمه هست :
الف . موزون بودن :
اگر مجموعهای را در نظر بگیریم که در آن ، اجزاء و ابعاض مختلفی بکار
رفته است و هدف خاصی از آن منظور است ، باید شرائط معینی در آن از
حیث مقدار لازم هر جزء و از لحاظ کیفیت ارتباط اجزاء با یکدیگر رعایت
شود ، و تنها در این صورت است که آن مجموعه میتواند باقی بماند و اثر
مطلوب خود را بدهد و نقش منظور را ایفا نماید . مثلا یک اجتماع اگر
بخواهد باقی و برقرار بماند باید متعادل باشد ، یعنی هر چیزی در آن به
قدر لازم ( نه به قدر مساوی ) وجود داشته باشد . یک اجتماع متعادل ، به
کارهای فراوان اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی ، قضائی ، تربیتی احتیاج دارد و
این کارها باید میان افراد تقسیم میشود و برای هر کدام از آن کارها به آن
اندازه که لازم و ضروری است افراد گماشته شوند . از جهت تعادل اجتماعی ،
آنچه ضروری است این است که میزان احتیاجات در نظر گرفته شود و متناسب
با آن
نام کتاب : عدل الهی نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 54