نام کتاب : اسلام و مقتضیات زمان 2 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 87
قابل انعطاف کند در مقالاتی که در مجله زن روز مینوشتم ، سه مقاله تحت
عنوان " اسلام و مقتضیات زمان " نوشتم ، آنجا تعبیر کردم که اسلام برای
این قوانین کنترل کننده ، حق و تو قائل شده است .
فقها تعبیر بسیار زیبایی پیدا کرده اند که از شیخ انصاری است از زمان
ایشان در طرز استنباط تغییرات بسیاری پیدا شده است آنچه هم که ایشان
گفته ، کشف است ، چیزی از خودش جعل نکرده .
قبل از ایشان قوانینی را که ناظر به یکدیگر بودند ، فقط به دو سه شکل
بیان میکردند ، میگفتند اگر قانونی با قانون دیگر تصادم داشته باشد ، یا
به شکل نسخ است که آن را نسخ میکند ، یا به شکل تخصیص است [ و یا به
شکل تقیید ] .
تخصیص یعنی از عموم و کلیت آن [ قانون ] بعضی افراد استثنا میشوند
مثالی که خودشان ذکر میکنند - که مثال شرعی نیست ، مثال عرفی است - این
است که می گویند اگر [ شارع ] گفت " اکرم العلماء " علما را احترام
کن ، وقتی که گفت عالم ، این عموم دارد و هر عالمی را [ در بر ] میگیرد
بعد میآید در میان عالمها یک عده را استثنا میکند ، مثلا میگوید " الا
موسیقی دانان " این استثناست این را میگویند تخصیص .
" تقیید " با " تخصیص " نزدیک است ولی عین آن نیست ، میگفتند
مثل این که یک طبیعتی را ذکر میکند ، میگوید اگر فلان عمل را مرتکب شدی
، کفاره بده کفارهات این است که بنده آزاد کنی بعد در یک دلیل دیگر
برای بنده یک صفت ذکر میکند ، میگوید بنده مؤمن آزاد کن آنجا گفته "
بنده آزاد کن " ، مطلق گفته است ، اینجا میگوید : " بنده مؤمن آزاد کن
" یعنی صفت برایش ذکر
نام کتاب : اسلام و مقتضیات زمان 2 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 87