72- محكم و متشابه يعنى چه؟

در سوره آل عمران آيه 7 مى‌خوانيم‌ «هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتابَ مِنْهُ آياتٌ مُحْكَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتابِ وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ» (او كسى است كه اين كتاب (آسمانى) را بر تو نازل كرد قسمتى از آن آيات «محكم» است كه اساس اين كتاب مى‌باشد و قسمتى از آن «متشابه» است) در اينجا اين سؤال مطرح مى‌شود كه منظور از آيات «محكم» و متشابه چيست؟

واژه «محكم» در اصل از «احكام» به معنى «ممنوع ساختن» گرفته شده است، و به همين دليل به موضوعات پايدار و استوار، «محكم» مى‌گويند، زيرا عوامل نابودى را از خود مى‌رانند، و نيز به سخنان روشن و قاطع كه هر گونه احتمال خلافى را از خود دور مى‌سازند، «محكم» مى‌گويند.

بنابراين منظور از آيات محكمات، آياتى است كه مفهوم آن بقدرى روشن است كه جاى گفتگو و بحث در معنى آن نيست مثلًا آيه‌ «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ». «لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْ‌ءٌ»، «اللَّهُ خالِقُ كُلِّ شَيْ‌ءٍ»*، «لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ»* و هزاران آيه مانند آنها درباره عقائد و احكام و مواعظ و تواريخ همه از «محكمات» مى‌باشند.

اين آيات (محكمات) در قرآن‌ «أُمُّ الْكِتابِ» ناميده شده، يعنى اصل و مرجع و مفسر و توضيح دهنده آيات ديگر هستند.

واژه «متشابه» در اصل به معنى چيزى است كه قسمت‌هاى مختلف آن شبيه يكديگر باشند، به همين جهت به جمله‌ها و كلماتى كه معنى آنها پيچيده باشد و گاهى احتمالات مختلف درباره آن داده شود، «متشابه» مى‌گويند، و منظور از