است. بخاطر اين آثار است كه قرآن از مثلها بهره گرفته است.

هدف از مثَلَها، از زبان قرآن‌

در آياتى از قرآن، هدف از مثلهاى قرآنى بيان شده است؛ به سه نمونه از آن توجّه كنيد:

1- در آيه 25 سوره ابراهيم پس از اين كه كلمه «طيّبه» را به «شجره طيّبه» تشبيه مى‌كند- كه بحث آن خواهد آمد- در آخر آيه مى‌فرمايد: «وَ يَضْرِبُ اللّهُ الامْثالَ لِلْنّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ» خداوند براى مردم مَثَلها مى‌زند، شايد متذكّر شوند.

بنابراين آيه، هدف از «مَثَل» تذكّر و يادآورى است.

2- در آيه 21 سوره حشر بعد از تشبيه قلب انسانهاى سياه دل، به كوهها و اين كه اثر قرآن بر كوهها بيشتر از تأثير آن بر قلب بعضى از انسانها است؛ مى‌فرمايد:

«وَ تِلْكَ الْامْثالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ» ما اين مَثَلها را براى مردم بيان مى‌كنيم، شايد تفكّر و انديشه كنند. بر اساس اين آيه شريفه، هدف از «مثل» تفكّر و انديشيدن است.

3- در آيه 43- 40 سوره عنكبوت، پس از اين كه كسانى را كه غير خدا را ولىّ خود قرار داده‌اند، به عنكبوتى تشبيه مى‌كند كه به تارهاى خود اعتماد و اتّكا دارد؛ مى‌فرمايد: «وَ تِلْكَ الْامْثالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَ ما يَعقِلُهَا الّا الْعالِمُونَ» ما اين مثلها را براى مردم مى‌زنيم ولكن اين مَثَلها را جز عالمان و انديشمندان درك نمى‌كنند. طبق اين آيه شريفه، هدف از «مَثَل» تفكّر عالمانه است.

از آيات ياد شده نتيجه گرفته مى‌شود كه سه مرحله را در تأثيرگذارى مثلها بر انسان مى‌توان شناخت:

اوّل: مرحله تذكّر ويادآورى است كه حقيقت پيام الهى در خاطر مرور مى‌شود؛

دوّم: مرحله انديشه وتفكّر است كه به موضوع مثل وحكمت آن انديشه مى‌شود؛

و سوّم: مرحله ادراك است كه با تفكّر، حقايق شناخته و درك شود. [1]

[1]- دو احتمال ديگر را نيز مى‌توان در نظر گرفت: اوّل تقسيم مثلها به نتيجه: مثلهايى كه موجب تذكّر مى‌شود، مثلهايى كه باعث تفكّر مى‌شود و مثلهايى كه موجب ادراك مى‌شود. دوّم: تقسيم مَثَلها به مخاطب: مخاطبين سه دست‌اند و هر كدام از اقسام مثل به گروهى از مردم مربوط مى‌شوند.