سه راه حل:

راه حلهاى مختلفى براى رفع تعارض روايات مورد بحث ارائه شده، كه به سه نمونه آن اشاره مى‌شود:

الف) در صدر اسلام برخى از مسلمين قسمهايى ياد مى‌كردند كه بوى شرك مى‌داد، بدين جهت به آنها دستور داده شد كه فقط به نام خدا قسم ياد كنند. بنابراين، منظور از ممنوع بودن قسم به غير خدا، قسم‌هايى است كه بوى شرك مى‌دهد، مثل آنچه در روايت زير آمده است:

«روزى عمر در محضر پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله به جان پدرش قسم خورد. پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود:

انَّ اللَّهَ يَنْهاكُمْ انْ تَحْلِفُوا بِآبائِكُمْ‌

؛ خداوند قسم به پدرانتان را ممنوع كرده است». [1]

پيامبر صلى الله عليه و آله مسلمانان صدر اسلام را از سوگند ياد كردن به نام پدرانشان، كه افراد مشركى بودند، نهى كرد. چرا كه اين قسم‌ها بوى شرك مى‌داد.

بنابراين قسم به غير خدا در صورتى كه چنين پيامد منفى نداشته باشد، اشكالى ندارد.

ب) گاه مسلمانان قسم‌هايى به غير خدا مى‌خوردند كه آثار منفى زشتى به دنبال داشت. به عنوان مثال، از جمله قسم‌هايى كه در بين مردم در صدر اسلام و عصر ائمه عليهم السلام مرسوم بود، قسم به عِتاق و طلاق بود. بدين معنا كه به شخصى كه در معرض اتّهام چيزى بود، مى‌گفتند: فلان كار را انجام نداده‌اى. اگر انجام داده باشى تمام بندگانت آزاد، و همسرانت مطلّقه باشند! و واقعاً عرب‌هاى آن زمان، به چنين قسمهايى پايبند بودند. و ظاهراً اهل سنّت هنوز هم به آن معتقدند. امّا شيعه چنين قسمهايى را قبول ندارد. زيرا معتقد است عتق و طلاق صيغه مخصوص به خود دارد، و با قسم بنده‌اى آزاد نمى‌گردد، و زنى مطلّقه نمى‌شود. قسم به غير خدا كه در روايات‌

[1]. سنن الكبرى، ج 10، ص 28.