را نسبت به دو بيمارى كه ممكن است دامنگير او شود، بيدار و هشيار كند، تا مبادا در دام بخل و ناسپاسى و مال‌پرستى گرفتار گردد.

انسان مذموم است يا ممدوح؟

سؤال: قرآن مجيد در برخى از آيات، از جمله آيات مورد بحث، انسان را مذمّت كرده، و به خاطر صفات زشت و رذيله‌اى چون بخل، ناسپاسى، پول‌پرستى، مال اندوزى و مانند آن، او را نكوهيده است. و از سوى ديگر در برخى از آيات نيز از انسان فوق‌العاده تعريف وتمجيد كرده، به گونه‌اى كه گويا هدف از خلقت تمام موجودات و عالم آفرينش سعادت و كمال وى بوده، و همه بايد در خدمت انسان باشند. از جمله در آيه 70 سوره اسراء مى‌خوانيم:

« «وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِى آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِى الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِّنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا»؛ ما آدمى زادگان را گرامى داشتيم؛ و آنها را در خشكى و دريا، (بر مركبهاى راهوار) حمل كرديم و از انواع روزيهاى پاكيزه به آنان روزى داديم و آنها را بر بسيارى از موجوداتى كه خلق كرده‌ايم، برترى بخشيديم».

چگونه مى‌توان بين اين دو دسته از آيات قرآن جمع كرد؟

جواب: اگر انسان به خوبى تربيت شود گل سرسبد عالم هستى و گوهرى بى‌مانند خواهد شد، و آياتى كه به تعريف و تمجيد انسان پرداخته، نظر به چنين انسانهايى دارد. و اگر تربيت نشود و در دام شيطان اسير گردد و تحت سيطره هواى نفس قرار گيرد، از هر حيوان درنده‌اى درنده‌تر، و به اسفل السافلين سقوط مى‌كند. و آياتى كه به مذمّت انسان پرداخته ناظر به اين گروه از انسانهاست. همانند حيوانات انسان نمايى كه در فلسطين و عراق و افغانستان، مردم مظلوم و بى‌دفاع را براحتى مى‌كشند تا منافعشان به خطر نيفتد. بايد به خدا پناه ببريم، و در سايه الطاف الهى و آيات قرآنى خود را تربيت كنيم، تا إن‌شاء اللَّه جزء گروه اوّل باشيم.