مردم همچون معادن طلا و نقره‌اند [1] را نيز شاهد مدعاى خود قرار مى‌دهند.

در برابر اين طرز تفكر، اكثريت دانشمندان معتقدند كه اخلاق و روحيات اشخاص در سايه تربيت كاملًا قابل تغيير مى‌باشد.

تجربيات فراوانى كه روى افراد «فاسد الاخلاق» شده، نيز اين حقيقت را كاملًا اثبات كرده است كه بر اثر «محيط سالم» و «معاشرت خوب» و «تربيت عالى» بسيارى از افراد شرور و نادرست كاملًا اصلاح شده‌اند؛ بعلاوه اگر اين نبود تمام دستورهاى آسمانى انبيا و پيشوايان دينى لغو مى‌شد، زيرا اينها همه براى تربيت نفوس انسانهاست؛ همچنين تمام مجازاتهايى كه جنبه تأديبى دارند و در ميان تمام اقوام جهان معمول است، بيهوده بود!

ما مى‌بينيم حتى حيوانات درنده و وحشى را در سايه تربيت رام مى‌كنند و در راههايى برخلاف خلق و خوى اصلى به كار وامى‌دارند، چگونه مى‌توان باور كرد كه اخلاق سوء در افراد انسان از درنده‌خويى حيوانات وحشى ريشه‌دارتر باشد!

به عقيده ما براى اثبات اين مدعا راهى بهتر از اين نيست كه طرز به وجود آمدن يك «ملكه اخلاقى» را بررسى كنيم تا از همان راه كه به وجود مى‌آيد، راه از بين بردن آن را دريابيم: اين را مى‌دانيم كه هر عمل خوب يا بد اثرى موافق خود در روح انسان باقى مى‌گذارد و روح انسان را به سوى‌

[1]. مجلسى، بحارالانوار 61/ 65، روايت 51.