«توريه» داخل در ادّله كذب مى‌باشد؟

بطور كلى در اين مورد سه قول ديده مى‌شود:

1- عده‌اى معتقدند توريه اصلًا دروغ نيست، و لذا گفته‌اند: «بايد در موارد ضرورت چنان سخن بگويد كه از دروغ خارج گردد».

طرفداران اين قول چنين استدلال مى‌كنند كه: مقياس در صدق و كذب كلام، مراد متكلم- و بعبارت ديگر مستعمل فيه- است، بنابراين اگر مراد گوينده صحيح باشد كلام «صادق» خواهد بود اگرچه مخاطب چيز ديگرى از آن بفهمد، زيرا اشتباه او در فهم مراد گوينده تأثيرى در صدق و كذب كلام ندارد.

روايات متعددى كه در توجيه قول ابراهيم عليه السلام در جواب بت‌پرستان:

(بَلْ فَعَلَهُ كَبِيرُهُمْ هذا فَاسْئَلُوهُمْ انْ كانُوا يَنْطِقُونَ) [1]

(ابراهيم) گفت: بلكه اين كار را بزرگشان كرده است! از آنها بپرسيد اگر سخن مى‌گويند!

و توجيه گفتار سخنگوى يوسف عليه السلام:

انَّكُمْ لَسارِقُونَ‌ [2]

شما دزد هستيد.

وارد شده نيز اين را تأييد مى‌كند كه توريه جزء كذب نيست.

2- بعضى ديگر مانند مرحوم محقق قمى رحمه الله معتقدند كه توريه داخل در كذب است، زيرا مقياس در صدق و كذب، ظاهر كلام است نه مراد

[1] سوره انبياء (21) آيه 63.

[2] سوره يوسف (12) آيه 70.