و كوشش و تحصيل مال نمى‌داند.

امام صادق عليه السلام به هشام فرمود:

«يا هشام! إن رأيت الصَفّين قد التقيا فلا تدع طلب الرزق في ذلك اليوم‌

؛ اى هشام! اگر ديدى دو گروه (مسلمان وكافر) در برابر يكديگر صف‌آرايى كرده‌اند و به جنگ مشغول شده‌اند (و نيازى به وجود تو نيست) در آن‌روز، (نيز) ازكسب روزى غفلت مكن». [1]

در اين بينش حتى شخصيت و جايگاه اجتماعى افراد نيز مانع كسب درآمد تلقى نشده است.

امام صادق عليه السلام در تفسير آيه‌ «رِجَالٌ لَّا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ» [2] مى‌فرمايد:

«كانوا أصحاب‌

تجارة فإذا حضرت الصلاة تركوا التجارة وانطلقوا إلى الصلاة وهم أعظم أجراً ممّن لم يتّجر

؛ اينان صاحبان تجارتند كه در هنگام نماز تجارت را رها كرده به سوى نماز شتافتند، آنان اجرشان نسبت به كسانى كه اهل تجارت نيستند، بيشتر است». [3]

مرحوم فيض كاشانى درباره فضيلت كسب و كار، سخن قابل توجّهى دارد، وى مى‌گويد:

«المستفاد من أخبار أهل‌البيت أفضليّة الكسب والتجارة مطلقاً حتّى للمتعبّد وأهل العلم وذي الرئاسة

؛ از اخبار اهل‌بيت استفاده مى‌شود كه كسب و تجارت براى همه افضليت دارد، حتى براى كسانى كه اهل عبادت و علم و يا صاحب رياستند (مشروط بر اينكه لطمه‌اى به مسئوليت‌هاى آنان نزند)». [4]

4. مال و دارايى، عاملى براى سكون نفس‌

كسانى كه با يك جانبه‌نگرى تنها به سراغ روايات مذمت دنيا مى‌روند شايد باور نكنند كه اسلام، مال و دارايى را مايه سكون نفس و اطمينان خاطر مى‌داند. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله مى‌فرمايد:

«إنّ النفس إذا أحرزت قوتها استقرّت‌

؛ انسان آن‌گاه كه سرمايه زندگى را به دست آورده، آرامش پيدا مى‌كند». [5]

امام صادق عليه السلام درباره سلمان فارسى فرمودند:

با اينكه سلمان فردى زاهد بود ولى مخارج ساليانه خود را تأمين مى‌كرد، از وى پرسيدند چرا چنين مى‌كنى شايد امروز يا فردا بميرى؟ فرمود: چرا احتمال نمى‌دهيد كه شايد زنده بمانم، آن‌گونه كه احتمال مى‌دهيد بميرم، مگر نمى‌دانيد كه نفس انسان اگر معيشتش تأمين نباشد تا اطمينان خاطر پيدا كند، در اضطراب و تشويش قرار مى‌گيرد؛ ولى اگر روزىِ او مرتب باشد آرامش خاطر مى‌يابد. [6]

از امام على بن موسى الرضا عليه السلام روايت شده است:

«إنّ الإنسان إذا أدخل طعام سنته خفّ ظهره واستراح وكان أبوجعفر عليه السلام وأبوعبداللَّه عليه السلام لايشتريان عُقدةً [7] حتّى يحرزا طعام سنتهما

؛ هنگامى كه انسان موادّ غذايى يك سال را آماده كرد فكرش راحت مى‌شود و مشكلاتش آسان مى‌گردد، امام باقر و امام‌

[1]. كافى، ج 5، ص 78، ح 7.

[2]. نور، آيه 37.

[3]. من لايحضره الفقيه، ج 3، ص 192، ح 3720.

[4]. محجة البيضاء، ج 3، ص 146.

[5]. كافى، ج 5، ص 89، ح 2.

[6]. همان، ح 3: (قال سلمان: إن النفس قد تلتأث على صاحبها إذا لم يكن لها من العيش ما تعتمد عليه، فإذا هي أحرزت معيشتها اطمأنّت).

[7]. «عقدة» به ضم عين به معنى زمين و باغ و مستغلات- ملك غيرمنقول- است.