همان‌گونه كه در روايتى از رسول خدا صلى الله عليه و آله داشتن مركب راهوار [1] و در روايتى ديگر از امام صادق عليه السلام داشتن مركبى كه با آن بتوان نيازهاى خود را برطرف ساخت از سعادت انسان‌ [2] شمرده است.

مطابق روايت امام على بن موسى الرضا عليه السلام بر مردى كه توانايى مالى دارد لازم است به زندگى خانواده‌اش وسعت بخشد:

«صاحب النّعمة يجب عليه التّوسعة على عياله‌». [3]

طبيعى است كه به دست آوردن امكاناتى كه بتوان با آن به زندگى اهل و عيال وسعت بخشيد مطلوب است كه امام رضا عليه السلام آن را بر متمكّنان لازم دانسته است.

2. امنيّت‌

امنيّت از نيازهاى اوّليه همه مردم است:

«ثلاثة أشياء يحتاج النّاس طُرّاً إليها: الأمن ...» [4]

كه بدون آن زندگى گوارا نخواهد بود:

«خمس من لم يكن فيه لم يتهنّأ العيش ... الأمن» [5]

از همين رو از شاخص‌هاى رشد و توسعه، امنيّت شمرده شده است. جامعه ناامن به طور طبيعى جامعه‌اى توسعه نيافته است كه به سبب ناامنى، ديگر فاكتورهاى رشد و توسعه را نيز از دست مى‌دهد. در چنين جامعه‌اى سرمايه‌گذارى، توليد و تجارت، راه‌اندازى كارخانه‌هاى صنعتى و مانند آن بى رونق خواهد بود. همچنين ناامنى، فرار سرمايه‌ها و مغزها را در پى دارد كه نتيجه آن فقر و عقب ماندگى است.

قرآن كريم از نعمت‌هايى كه بر مردم قريش مى‌شمارد پس از ذكر نابودى لشكريان ابرهه و سپاه فيل، رهايى از گرسنگى و رفع ناامنى است: «الَّذِى أَطْعَمَهُمْ مِّنْ جُوعٍ وَآمَنَهُمْ مِّنْ خَوْفٍ». [6]

وجود نعمت امنيت در كنار نعمت تغذيه كافى، گواه اهميت اين نعمت و شدّت ارتباط اين دو با هم است.

ابراهيم خليل عليه السلام هنگامى كه براى سرزمين مكه و مردم آن دعا مى‌كند، چنين مى‌گويد: «رَبِّ اجْعَلْ هَذَا بَلَداً آمِناً وَارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَرَاتِ». [7]

نخست نعمت امنيت را و سپس روزى فراوان مردم آنجا را از خداوند طلب مى‌كند، كه در واقع نعمت امنيت مقدمه‌اى براى تكاپوهاى اقتصادى و رشد و توسعه يك جامعه است.

در همين ارتباط در آيه 112 سوره نحل مى‌خوانيم: « «وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا قَرْيَةً كَانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً يَأْتِيهَا رِزْقُهَا رَغَداً مِّنْ كُلِّ مَكَانٍ ...»؛ خداوند (براى آنان كه كفران نعمت مى‌كنند) مثلى زده است: منطقه آبادى كه امن و آرام و مطمئن بود، و همواره روزيش از هرجا مى‌رسيد ...».

در تفسير نمونه مى‌خوانيم: «در آيات فوق، براى اين منطقه آباد، خوشبخت و پربركت، سه‌

[1]. من سعادة المسلم، المركب الهنى‌ء. (كافى، ج 6، ص 536، ح 8).

[2]. من سعادة المؤمن، دابّة يركبها فى حوائجه. (همان، ح 7).

[3]. همان، ج 4، ص 11، ح 5.

[4]. بحارالانوار، ج 75، ص 234، ح 44 از امام صادق عليه السلام.

[5]. همان، ج 1، ص 83، ح 3 از امام صادق عليه السلام.

[6]. قريش، آيه 4.

[7]. بقره، آيه 126.