و مطلوب است و اسلام آن را مى‌پسندند يا آن را نكوهيده و ناپسند دانسته و به حال جامعه مضرّ مى‌داند؟

در بخشى از روايات (كه خواهد آمد) فقر، علامت ايمان، شعار صالحان، خصلت پيامبران، بلكه فخر پيغمبر اسلام صلى الله عليه و آله دانسته شده؛ ولى در بخش ديگرى از آنها، از فقر شديداً مذمت و از آن به شرّ، موت اكبر و چيزى كه بايد از آن به خدا پناه برد و مانند آن تعبير شده است.

اگر بخواهيم نظر نهايى اسلام را درباره فقر و غنا دريابيم، پيش از آن لازم است نظر اسلام را درباره دنيا و آخرت بدانيم، چون بحث در زمينه اين دو مسئله (فقر و غنا، دنيا و آخرت) از يكديگر جدا نيست.

موقعيت دنيا و آخرت در آيات و روايات اسلامى:

درباره دنيا و توجّه به آن و اعراض از آن نيز مانند مسئله فقر، آيات و روايات مختلفى وارد شده است. نخست دو گروه از آنها كه تعارض ابتدايى ميانشان به نظر مى‌رسد، مطرح مى‌گردد.

گروه اول: آيات و رواياتى كه از دنيا مذمت كرده و آن را سراى مصيبت و عذاب، بيهوده و بازيچه دانسته و زندگى آن را فانى و زوال‌پذير معرفى كرده، پرداختن به آن را موجب غفلت و اعراض از هدفى بالاتر (آخرت) قلمداد نموده است. اگر كسى تنها به اين دسته از آيات و روايات نگاه كند، مشربى صوفيانه پيدا مى‌كند و تصويرى همانند مرتاضان هند و رهبانان نصرانى در ذهنش نقش مى‌بندد.

به نمونه‌هايى از اين آيات و روايات توجه كنيد:

1. «وَمَنْ كَانَ يُرِيدُ حَرْثَ الدُّنْيَا نُؤتِهِ مِنْهَا وَمَا لَهُ فِى الْآخِرَةِ مِنْ نَّصِيبٍ». [1]

2. «تُرِيدُونَ عَرَضَ الدُّنْيَا وَاللَّهُ يُرِيدُ الْآخِرَةَ». [2] فانى و ناپايدار بودن دنيا از كلمه «عَرَض» استفاده مى‌شود، زيرا در لغت به آنچه ثبات ندارد، معنا شده است. [3]

3. «وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا لَعِبٌ وَلَهْوٌ». [4]

4. رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود:

«الدنيا حرام على أهل الآخرة». [5]

5. اميرمؤمنان در نهج‌البلاغه مى‌فرمايد:

«الدّنيا تَغُرُّ وَ تَضُرُّ وَ تَمُرُّ». [6]

همچنين در روايات، دنيا و آخرت به دو كفه ترازو تشبيه شده‌اند كه هر كدام سنگينى كند، ديگرى سبك مى‌شود و بالا مى‌آيد. [7] نيز آمده است كه همراه با طلب دنيا، زيان به آخرت و همراه با طلب آخرت، نقصان دنياى انسان قرار دارد. [8]

6. على عليه السلام مى‌فرمايد:

«مثل الدّنيا مثل الحيّه، ليّنٌ‌

[1]. شورى، آيه 20.

[2]. انفال، آيه 67.

[3]. ر. ك: شرح و تفسير لغات قرآن بر اساس تفسير نمونه، ج 3، ص 150.

[4]. انعام، آيه 32.

[5]. كنز العمال، ج 3، ص 184، ح 6071.

[6]. نهج‌البلاغه، قصار 415.

[7]. بحارالانوار، ج 70، ص 92، ح 6.

[8]. همان، ص 61، ح 30.