مى‌شود؛ آنها با انواع حيله‌ها و ايجاد بازار سياه، درآمدِ كم قشرهاى نيازمند را از طريق قيمتهاى غيرعادلانه تملّك مى‌كنند و آنها را به خاك سياه فقر مى‌نشانند.

اميرمؤمنان على عليه السلام در عهدنامه معروف مالك اشتر در يكى از دستورات خود به مالك مى‌فرمايد:

«فَامْنَعْ من الاحتكار فإنّ رسول اللَّه مَنَع منه، وَلْيَكُن البيع بيعاً سمحاً بموازين العدل وأسعار لا تُجْحِف بالفريقين من البايع والمبتاع‌

؛ (به موجب اين فرمان) از احتكار جلوگيرى كن، زيرا رسول خدا از آن جلوگيرى كرد و بايد داد و ستد با سهولت و با موازين عدل و انصاف و نرخ‌هايى كه به هر دو گروه فروشنده و خريدار اجحاف وارد نمى‌كند، باشد». [1]

3. امتيازات ويژه (رانت خوارى)

يكى ديگر از عوامل فقر بسيارى از مردم، بهره‌مندى طبقه خاص از اموال عمومى است؛ اين امتيازات بى‌دليل سبب مى‌شود كه گروهى پيوسته ثروتمندتر شوند و گروه ديگرى بر خاك مذلّت و فقر بنشينند.

قرآن مجيد در مورد «فى‌ء» كه بخشى از بيت‌المال را تشكيل مى‌دهد، تعبير جالبى دارد، مى‌فرمايد: «بخش عمده فى‌ء بايد به يتيمان و مسكينان و بازماندگان در راه و نيازمندان از ذوى القربى برسد» سپس مى‌فرمايد: « «كَىْ لَايَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِيَاءِ مِنْكُمْ»؛ تا اين اموال (عظيم) در ميان ثروتمندان شما دست به دست نگردد». [2]

در گذشته طبقه‌اى به نام اشراف و اطرافيان شاهان و كسانى كه القاب آنها به «سلطنه» و «دوله» ختم مى‌شد، اين امتيازات را در انحصار خود داشتند.

اكنون نيز سرمايه‌داران بزرگى كه شركت‌ها، كارتل‌ها، بانك‌هاى عظيم و كارخانجات مهم را در اختيار دارند، از اين امتيازات بهره‌مندند.

آمارهاى وحشتناكى كه اخيراً در خبرها در سطح جهان منتشر شد پرده از اين امر برداشت و آشكارتر از گذشته نشان داد كه اسباب واقعى فقر انحصارطلبى‌ها و امتيازهاى بى‌دليل و انواع رانت‌خوارى‌هاست تا آنجا كه در تاريخ 9/ 3/ 85 در خبرها آمده بود: «نيمى از ثروت دنيا در اختيار سيصد نفر ميلياردر بزرگ است و نيمى ديگر در اختيار بقيه مردم جهان كه حدود شش ميليارد نفرند».

در حديثى از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله آمده است: «هفت گروه را من و همه پيامبران كه دعاى آنها در پيشگاه خدا مقبول است، لعن و نفرين كرده‌ايم يك گروه از آنها كسانى هستند كه بيت المال اسلامى را اختصاص به خود مى‌دهند»؛

«المستأثر بالفى‌ء». [3]

4. امساك در اداى حقوق مالى‌

ما معتقديم برنامه ماليات‌هاى اسلامى آن چنان دقيق تنظيم شده كه اگر به خوبى عمل شود فقر از

[1]. نهج‌البلاغه، نامه 53.

[2]. حشر، آيه 7.

[3]. كنز العمال، ج 16، ص 90، ح 44038.