لازم است، البتّه آنان در برخى از شرايط اتفاق نظر داشته مانند: «صداقت» و در برخى نيز اختلاف دارند و همين موجب گشته كه عدّه‌اى احاديث فاقد شرط را حجّت ندانسته و بر طبق آنها فتوا ندهند درحالى‌كه ديگران بر اساس آنها فتوا صادر كنند.

معيارهاى مورد اختلاف متعددند، از قبيل:

1. هم مذهب بودن‌

برخى محدّثان و فقيهان اعمّ از فقهاى شيعه و سنى اين شرط را لازم ندانسته و لذا احاديث راويانى كه صداقت آنها محرز شده هر چند از مذهب ديگر باشند قبول نموده و بر اساس آن فتوا مى‌دهند. در نزد شيعه اصطلاحاً به اين گونه از احاديث كه راويانشان از اهل سنّت بوده و فقهاى شيعه چون آنها را مطمئن و راستگو ديده‌اند بر اساس آنها فتوا صادر كرده‌اند «احاديث موثق‌» ناميده مى‌شود كه درصدها مسأله فرعيّه در سراسر فقه شيعه مورد استفاده قرار گرفته است، [1] و مى‌توان از بين آنها تعداد راويان سنّى كه بيشترين استفاده فقهى از روايات در فقه شيعه شده است به افراد بسيارى اشاره كرد. [2]

چنانكه جمعى از فقها و علماى اهل سنّت به راويان شيعه‌اى كه وثاقت‌شان نزد آنها ثابت شده، اعتماد كرده، مانند:

1. ابان بن تغلب 2. ابراهيم بن يزيد نخعى 3. احمد بن مفضل كوفى 4. ثابت بن دينار ابى حمزه ثمالى 5. جابر بن يزيد جعفى 6. حبيب بن ابى ثابت اسدى كاهلى 7. حماد بن عيسى جهنى 8. حمران بن اعين 9. سعيد بن هيثم هلالى 10. سليمان بن صرد خزاعى 11. شريك بن عبد اللَّه بن سنان بن انس 12. شعبة بن حجاج 13. صعصعة بن صوحان 14. طاووس بن كيسان 15. عامر بن وائله و .... [3]

امّا برخى از فقها اين سعه صدر را نداشته و «هم مذهب بودن» را شرط قبول روايت راوى دانسته به صورتى كه اگر آن راوى كاملًا متقى و راستگو باشد، باز به جرم آنكه هم مذهب اين فقيه نيست، حتّى احاديث نبوى او مورد قبول قرار نمى‌گيرد. مانند:

مالك نسبت به زنى كه مثلًا 12 روز حائض بوده و ظاهراً خون قطع شده است و شك دارد كه كاملًا طاهر شده تا نمازش را بخواند، فتوا داده است كه تا سه روز استظهار و صبر كند و پس از تكميل 15 روز غسل نموده و نمازش را شروع نمايد.

برخى پيروانش دليل او را حديث «حزام بن عثمان» از جابر بن عبد اللَّه دانسته‌اند و بعضى ديگر به اين حديث ايراد نموده‌اند چرا كه راوى حديث (حزام) وثاقت ندارد.

[1]. به جواهر الكلام در ابواب مختلف مراجعه شود.

[2]. براى آگاهى بيشتر به كتاب راويان مشترك، نوشته حسين عزيزى و همكاران، چاپ انتشارات اسلامى دفتر تبليغات اسلامى، كه مشتمل بر زندگى‌نامه 274 راوى مشترك بين شيعه و اهل سنّت، و در پايان نيز فهرست اسامى 817 نفر ديگر از راويان مشترك را ارائه داده است، مراجعه شود.

[3]. سيّد شرف الدين موسوى در كتاب‌ المراجعات‌ از صفحه 50 تا 160، اسامى 100 تن از محدّثان و راويان بزرگ شيعه را كه نقش برجسته و قابل قبولى در سلسله سند روايات كتب اهل سنّت داشته‌اند با توضيحات و تأييدات دانشمندان اهل سنّت نقل كرده است.