دائرة المعارف فقه مقارن - مكارم شيرازى، ناصر

نام کتاب : دائرة المعارف فقه مقارن نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 1 صفحه : 713

[جلد اوّل‌]	29
1- فقه در لغت و اصطلاح‌	29
فقه در لغت	31
فقه در فرهنگ قرآنى	33
فقه در عصر صحابه، تابعين و در روايات معصومين عليهم السلام	34
فقه در اصطلاح فقها و اصوليون	37
يادآورى لازم	38
اجتهاد در مقابل نصّ	40
واژگان مرتبط	41
الف) «دين»	41
ب) «شَرْع»، «شِرْعة» و «شريعة»	42
آيا تشخيص موضوعات بر عهده فقيه است؟	43
منابع و مآخذ	45
2- اهميّت فقه اسلامى در لسان آيات و روايات‌	47
«فقه» شيوه نامه عبوديّت	49
«فقه» روشنگر حدود و مرزهاى الهى	51
اهميّت «فقه» در عرصه روايات	51
لازمه اخلال در فقه، اخلال در دو ركن ديگر دين است	54
تأثير اعتقادات و اخلاق در مسائل فقهى	57
تأثير اعتقاد و اخلاق در استنباط	58
تأثير فقاهت و اجتهاد در ديگر علوم اسلامى	60
منابع و مآخذ	61
3- گستردگى قلمرو فقه‌	63
1. قلمرو فقه تابع قلمرو شريعت‌	65
نيازهاى طبيعى	67
نيازهاى روحى و معنوى	68
نيازهاى اجتماعى	68
الف) مقصود از شريعت‌	66
ب) هدف دين‌	66
ج) حوزه‌هاى نيازمندى به دين‌	66
3. مقتضاى اصل اوّلى در روايات معصومان بر شمول و جاودانگى است‌	70
2. قوانين امضايى‌	69
منابع و مآخذ	72
4. افراط و تفريط در تعيين قلمرو فقه‌	71
4- برترى‌هاى فقه اسلامى‌	73
1. «فقه» انعكاسى از برترى خالق عقل بر عقل‌	75
2. هماهنگى فقه اسلامى با فطرت‌	76
3. فراگير بودن فقه نسبت به همه نيازها	77
4. شمول فقه نسبت به دو حوزه فرد و اجتماع‌	78
5. آميختگى «فقه» و «اخلاق»	80
7. كاربردى بودن قوانين اسلام‌	82
8. سهل و ممتنع بودن‌	83
سخن آخر	83
6. تأكيد بر ضمانت اجرا	81
منابع و مآخذ	90
5- ادوار فقه اسلامى‌	91
دوره‌هاى فقهى فقهاى اهل بيت عليهم السلام‌	94
ويژگى‌هاى فقه اهل بيت عليهم السلام	94
1. عمل به فقه اهل بيت عليهم السلام مجزى است‌	94
2. غناى فقه اهل بيت عليهم السلام‌	95
3. انفتاح باب اجتهاد و رشد و بالندگى‌	96
4. حريّت و آزادگى‌	96
دوره اوّل: عصر حضور امامان اهل بيت عليهم السلام‌	96
فصل اوّل: تدوين كتاب‌	97
1. ابو رافع صحابى‌	99
2. على بن ابو رافع‌	99
3. عبيد الله بن ابو رافع‌	99
4. ربيعة بن سميع‌	99
فصل دوّم: مهم‌ترين فقهاى اهل بيت در اين دوره‌	100
الف) امامان اهل بيت عليهم السلام‌	100
ديگر امامان اهل بيت عليهم السلام‌	103
پيشگفتار	93
ب) فقهاى عصر امامان اهل بيت عليهم السلام‌	105
1. تشويق و ترغيب به اجتهاد	105
2. فراوانى شاگردان مكتب اهل بيت عليهم السلام‌	106
3. تعدادى از فقهاى معروف مكتب اهل بيت عليهم السلام‌	106
دوره دوم: عصر شكل‌بندى و تبويب فقه‌	108
ويژگى‌هاى اين دوره	107
الف) مدرسه قم و رى‌	108
ب) مدرسه عمّانى و اسكافى‌	108
دوره سوم: عصر تحوّل در عرصه فقاهت و اجتهاد	110
ويژگى‌هاى اين دوره	111
دوره چهارم: عصر ركود و تقليد	112
برخى از فقهاى اين دوره	112
ويژگى‌هاى اين دوره	113
دوره پنجم: عصر تجديد حيات فقهى اهل بيت عليهم السلام‌	113
جمعى از فقهاى دوره پنجم	115
ويژگى‌هاى دوره پنجم	117
دوره ششم: عصر پيدايش حركت اخبارى‌گرى‌	118
علّت پيدايش تفكّر اخبارى‌گرى	119
برخى از فقهاى اخبارى	119
ويژگى‌هاى دوره ششم	121
الف) آثار منفى حركت اخبارگرى‌	121
ب) آثار مثبت حركت اخبارى‌گرى‌	122
1. تأليف جوامع روايى‌	122
2. تدوين تفاسير روايى‌	122
دوره هفتم: عصر تجديد حيات اجتهاد در عرصه فقاهت‌	122
ج) مدرسه بغداد	109
ويژگى‌هاى اين دوره	109
شاگردان محقّق بهبهانى	123
ويژگى‌هاى دوره هفتم	124
دوره هشتم: عصر نوآورى‌هاى فقهى‌	124
شاگردان شيخ انصارى	125
ويژگى‌هاى دوره هشتم‌	128
1. تنظيم ويژه مباحث اصولى‌	128
2. نوآورى‌هاى فقهى‌	128
3. اهتمام گسترده به عبادات و عقود	128
4. پيدايش «تقريرات» در فقه و اصول‌	128
5. پيدايش رساله‌هاى عمليّه به شكل جديد	129
دوره نهم: عصر ورود فقه به عرصه‌هاى گوناگون اجتماعى‌	129
ويژگى‌هاى دوره نهم	132
دوره‌هاى شش‌گانه فقه اهل سنّت‌	134
دوره اوّل: عصر صحابه و تابعين‌	134
افراد سرشناس از تابعين	135
ويژگى دوره اوّل	136
دوره دوم: عصر ظهور مذاهب فقهى‌	137
مذاهب منقرض‌شده فقهى	137
مذاهب منقرض نشده	138
1. مذهب حنفى‌	138
2. مذهب مالكى‌	140
3. مذهب شافعى‌	140
4. مذهب حنبلى‌	141
ويژگى‌هاى دوره دوم	142
دوره سوم: عصر توقّف حركت اجتهادى‌	143
علل انسداد باب اجتهاد و انحصار مذاهب	143
1. تدوين مذاهب‌	144
2. شاگردان متعصّب‌	144
فقهاى برجسته دوره سوم	145
3. نقش زمامداران‌	144
فقهاى حنفى	145
فقهاى مالكى	145
فقهاى شافعى	145
فقهاى حنبلى	145
ويژگى‌هاى دوره سوم	146
دوره چهارم: عصر ركود فقهى‌	146
برخى از فقهاى دوره چهارم	147
ويژگى دوره چهارم	147
دوره پنجم: عصر بازگشت تلاش فقهى‌	148
ويژگى‌هاى دوره پنجم‌	148
دوره ششم: عصر بيدارى و احياى مجدّد باب اجتهاد	149
ويژگى‌هاى دوره ششم	151
منابع و مآخذ	151
6- منابع استنباط از ديدگاه فقهاى اسلام‌	155
پيشگفتار	157
منابع اصلى و مورد اتّفاق در استنباط	159
الف) قرآن مجيد	159
قرآن كلام خداست	160
تحريف‌ناپذيرى قرآن	161
حجيّت نصوص و ظواهر قرآن	162
ادلّه حجيّت ظواهر	162
1. ارتكاز عقلا	162
2. لزوم نقض غرض‌	163
حجيّت ظواهر قرآن و بررسى سخن اخبارى‌ها	163
ب) سنّت‌	164
حجيّت سنّت رسول خدا صلى الله عليه و آله	165
حجيّت سنّت امامان اهل بيت عليهم السلام	165
پاره‌اى از مناقشات نسبت به حجيّت سنّت امامان اهل بيت عليهم السلام	166
چگونگى استنباط از فعل معصوم عليه السلام	170
چگونگى حجيّت تقرير معصوم عليه السلام	171
شيوه‌هاى دست يابى به سنّت	173
الف) راه‌هاى قطعى دست يابى به سنّت‌	173
سنّت صحابه	171
ب) راه‌هاى غير قطعى دستيابى به سنّت	175
مباحث مشترك كتاب و سنّت	178
1. تقسيمات ادلّه نقلى‌	179
اقسام مفهوم	181
ج) اجماع‌	184
ديدگاه اهل سنّت در اجماع	184
2. عدم امكان نسخ قرآن به خبر واحد	182
3. امكان تخصيص و تقييد قرآن به حديث‌	182
ديدگاه اماميّه در اجماع	186
د) دليل عقل‌	186
مرحله اوّل: موارد و مصاديق حكم عقل‌	188
ايرادها بر حجيّت دليل عقل	191
مرحله دوم: دليل حجيّت دليل عقل‌	190
ه) قواعد فقهيّه‌	193
و) اصول عمليّه‌	194
منابع مورد اختلاف در استنباط	195
1. قياس‌	196
2. استحسان‌	200
نقد ادلّه حجيّت قسم چهارم از قياس	198
3. مصالح مرسله‌	201
4. سدّ و فتح ذرايع‌	203
تعارض ادلّه	204
منابع و مآخذ	206
7- عدم خلأ قانونى در اسلام‌	211
پيشگفتار	213
1. تعريف حكم و اقسام آن‌	215
الف) حكم اوّلى‌	215
ب) حكم ثانوى‌	215
ج) حكم حكومتى‌	215
2. قوانين ثابت و متغيّر و تأثير زمان و مكان‌	216
3. انفتاح باب اجتهاد	217
آيا خلأ قانونى وجود دارد؟	217
پاسخ به يك پرسش	221
آيا «منطقة الفراغ» واقعيت دارد؟	222
نقد و بررسى‌	223
منابع و مآخذ	225
8- انفتاح باب اجتهاد	227
فصل اوّل: انسداد و ادلّه آن‌	229
1. تاريخچه انسداد	230
2. انگيزه و علل انسداد	231
الف) علل سياسى- اجتماعى‌	231
نقد و بررسى	233
ب) علل شرعى حكم به انسداد	233
3. محدوده انسداد	235
فصل دوم: پى‌آمدهاى منفى انسداد باب اجتهاد	236
1. بى‌پاسخ ماندن مسائل مستحدثه‌	236
2. بى‌پاسخ ماندن مسائل مورد نياز در زمان ائمّه اربعه‌	237
3. ناسازگارى با جهانى و جاودانى بودن اسلام‌	238
4. تضادّ گفتار و عمل‌	238
فصل سوم: معتقدان به انفتاح باب اجتهاد و ادلّه آنها	238
ب) لزوم مراجعه به دانشمندان و علماى امّت‌	239
1. آيات‌	238
الف) عموميّت خطابات قرآنى‌	238
2. سيره ائمّه عليهم السلام و دانشمندان‌	239
انفتاح در عصر پيامبر صلى الله عليه و آله و صحابه	240
قرن اوّل	241
قرن دوم	242
قرن سوم	242
قرن چهارم	243
قرن پنجم	244
قرن ششم	245
قرن هفتم	245
قرن هشتم	246
قرن نهم	247
قرن دهم	247
قرن يازدهم	248
قرن دوازدهم	248
قرن سيزدهم	248
قرن چهاردهم	249
قرن پانزدهم	250
3. روايات اهل بيت عليهم السلام دليل ديگرى بر انفتاح باب اجتهاد	251
4. رواياتى كه از فتواى بدون علم نهى مى‌كند	253
5. رواياتى كه طريق اجتهاد و استنباط را آموزش مى‌دهد	253
6. روايات حلّ تعارض احاديث‌	256
7. ادلّه قائلين به انفتاح از اهل سنّت‌	257
الف) اجتهاد فريضه‌اى دينى است‌	257
ب) جاودانگى اسلام و نياز مستمر به احكام دينى‌	258
ج) صيانت و حفاظت از كتاب و سنّت‌	258
د) شهادت ائمّه مذاهب اربعه بر انفتاح‌	258
فصل چهارم: ديدگاه‌هاى جديد و انفتاح مطلق باب اجتهاد	260
جمع‌بندى	259
خلاصه بحث	262
منابع و مآخذ	262
9- نقش زمان و مكان در استنباط	265
پيشگفتار	267
فصل اوّل: زمان و مكان و تأثير آن در استنباط	268
گفتار اوّل: تعاريف‌	268
گفتار دوم: تأثير زمان و مكان از منظر بزرگان فقها	270
گفتار سوم: قلمرو تأثير	274
1. تأثير زمان و مكان در موضوعات‌	275
الف) تغيير مصداق‌	275
ب) تبديل موضوع با تغيير درونى آن‌	275
ج) توسعه و تعميم مصداق‌	276
د) تضييق و تخصيص مصاديق‌	276
الف) تأثير زمان و مكان در كيفيت و روش اجراى احكام‌	277
ه) پيدايش مصاديق جديد	276
2. تأثير زمان و مكان در احكام‌	276
ب) جانشينى حكم ثانوى به جاى حكم اوّلى در موارد اضطرار	278
ج) ترجيح بعضى از احكام بر بعضى ديگر (قاعده اهمّ و مهم)	278
3. تأثير زمان و مكان در مصالح و مفاسد احكام‌	279
4. تأثير زمان و مكان در فهم متون (تفسير عصرى)	279
گفتار چهارم: گونه‌شناسى تأثير زمان و مكان‌	282
1. گونه تأثير در مفاهيم قرآنى‌	282
2. گونه تأثير زمان و مكان در سيره نظرى و عملى معصومان عليهم السلام‌	283
الف) تأثير در سيره نظرى و نحوه گفتار	283
ب) تأثير در سيره عملى معصومان‌	284
3. گونه تأثير زمان و مكان در فتاواى فقها	284
گفتار پنجم: نتايج تأثير	286
الف) حلّ تعارض ظاهرى موجود در سيره نظرى و عملى معصومان عليهم السلام‌	286
ب) تسهيل در احكام حكومتى‌	288
ج) تسهيل در معيشت‌	289
د) هماهنگ ساختن اسلام با نيازهاى واقعى زمان‌	289
ه) رفع عسر و حرج‌	290
فصل دوم: شبهات و سؤالات‌	290
الف) مخدوش شدن جاودانگى احكام اوّليه اسلام‌	290
ب) مصلحت محورى و مصالح مرسله‌	290
ج) عرف محورى و عرفى شدن دين!	291
منابع و مآخذ	292
10- علوم پيش نياز اجتهاد	295
پيشگفتار	297
1. اجتهاد از نظر لغت‌	297
2. اجتهاد از نظر اصطلاح‌	298
3. اقسام اجتهاد	299
اوّل. اجتهاد مطلق و متجزّى‌	299
دوم. اجتهاد عام و خاص‌	299
4. مقصود از اجتهاد در عنوان بحث‌	300
5. لزوم فراگيرى بعضى از علوم پيش نياز اجتهاد	300
الف) ادبيات عرب‌	301
1. علم به لغت عرب‌	301
2. علم صرف‌	301
3. علم نحو	302
4. علم بلاغت (معانى و بيان و بديع)	302
2. علم فلسفه‌	305
ب) علوم عقلى‌	304
1. علم منطق‌	304
3. علم كلام‌	307
ج) علوم نقلى (يا عقلى و نقلى)	309
1. علم تفسير	309
2. علم الحديث‌	310
3. علم درايه‌	311
4. علم رجال‌	311
5. علم اصول فقه‌	314
ادلّه توقّف اجتهاد بر علم اصول‌	314
مخالفت اخبارى‌ها با علم اصول	315
نزاع لفظى‌	316
6. علم فقه‌	319
7. علم به قواعد فقهى‌	320
خلاصه و نتيجه بحث‌هاى گذشته	321
آيا علوم و آگاهى‌هاى ديگرى براى اجتهاد لازم است؟	321
تأثير زمان و مكان در اجتهاد	324
منابع و مآخذ	325
11- سرچشمه اختلاف فتاوى‌	327
پيشگفتار	329
الف) حكم الهى يكى بيش نيست‌	329
ب) فراوانى مشتركات فقهى‌	329
عوامل اختلاف فتوا	331
عامل اوّل: اختلاف در پاره‌اى از منابع استنباط احكام‌	332
الف) ظواهر آيات قرآن‌	332
ب) حجيّت احاديث ائمّه اهل بيت عليهم السلام‌	334
1. روايات آنها روايت از رسول اللَّه است‌	334
2. مقام عصمت‌	335
ج) رأى و عمل صحابه‌	337
نتيجه اختلاف در حجيّت رأى صحابى	338
مسأله 1) تعيين كمترين مدّت ايّام حيض‌	338
مسأله 2) ارث زن مطلقه بائنه‌	339
د) استحسان‌	339
1. حق شفعه‌	340
2. قرار دادن خيار براى غير طرفين معامله‌	340
ه) مصالح مرسله‌	341
نظرات فقيهان	342
ثمره فقهى اختلاف نظر در مصالح مرسله	342
1. اعتبار شهادت كودك بر وقوع جنايت ضرب و جرح‌	342
2. شكنجه متهم به سرقت براى اخذ اعتراف‌	343
و) سدّ ذرايع و فتح آن‌	343
اقسام سدّ ذرايع	343
ديدگاه‌هاى مذاهب نسبت به حجيّت سدّ و فتح ذرايع	344
اختلافات فقهى ناشى از ردّ و قبول سدّ ذرايع	345
مسأله حجيّت قياس	347
ز) عرف‌	348
2. مفاهيم الفاظ و كلمات موجود در كتاب و سنّت‌	349
1. آداب و عادات و قوانين و مقرّرات اجتماعى انسان‌ها	348
3. دلالت التزاميه كلمات بر اراده متكلّم‌	349
ح) آيين پيامبران قبلى‌	350
الف) پرداخت نصف ديه در قصاص مرد به جرم قتل زن‌	352
ب) اجبار شريك به روش مهاياء	353
عامل دوم: دسترسى يا عدم دسترسى به برخى از احاديث‌	353
اختلاف فتاواى شافعى در قديم و جديد	354
1. هم مذهب بودن‌	356
فراموشى حديث	355
عامل سوم: اختلاف در معيار وثاقت راويان‌	355
2. اختلاف در وثاقت راوى‌	357
3. ديه قطع انگشت سبابه‌	357
عامل چهارم: اختلاف در جهت صدور حديث‌	358
الف) ترديد در ثبات يا موقّتى بودن حكم‌	358
1. روزه «روز عاشورا»	358
2. زكات اسب‌	358
3. حكم ساختن مجسّمه‌	359
ب) اختلاف در واقعى يا تقيّه‌اى بودن حديث‌	360
استحباب روزه عاشورا	360
عامل پنجم: اختلاف در نسخ حكم‌	361
عامل ششم: اختلاف قرائت آيات يا نقل متون احاديث‌	361
الف) اختلاف در قرائت آيات‌	361
ب) اختلاف در نقل متن حديث‌	363
عامل هفتم: اختلاف در دلالت آيات و روايات و فهم و تفسير آنها	364
منشأ اختلاف در فهم و دلالت متون	364
1. اشتراك لفظى‌	364
الف) اشتراك لفظى يك اسم‌	364
ب) اشتراك لفظى يك حرف‌	365
ج) اشتراك لفظى يك صيغه صرفى‌	366
د) اشتراك يك تركيب كلامى بين مفاهيم متعدّد	366
1. استثنا پس از جمله‌هاى متعدد	366
2. اختلاف در تقييد دو موصوف توسّط يك صفت‌	367
2. ابهام لفظ و قابليّت تطبيق بر چند مصداق‌	368
4. مردّد بودن لفظ بين معناى حقيقى و كنايى يا مجازى‌	370
3. ترديد در بين معناى لغوى و شرعى‌	369
1. ترديد در كلمه «نكاح» بين ازدواج شرعى و اعمّ از شرعى‌	369
عامل هشتم: اختلاف در ترجيح ادلّه متعارض‌	371
طهارت و نجاست منى	371
عامل نهم: اختلاف در موارد حجيّت اصول عمليّه‌	372
2. قاعده يد	373
عامل دهم: اختلاف نظر در مورد محدوده قواعد فقهيّه‌	372
3. قاعده ضمان يد	373
1. قاعده طهارت‌	372
عامل يازدهم: اختلاف در دايره حجيّت عقل‌	374
عامل دوازدهم: اختلاف در اقسام اجماع‌	376
عامل سيزدهم: تأثير شرايط اجتماعى در فتواى مجتهد	378
1. ابطال طلاق ثلاث در يك مجلس‌	378
نتيجه بحث‌	380
منابع و مآخذ	380
12- جايگاه فلسفه احكام در فقه اسلامى‌	385
پيشگفتار	387
[مقدمه‌]	388
اوّل: تعريف فلسفه احكام‌	388
دوم: ارتباط فلسفه احكام با حسن و قبح ذاتى اشياء	389
سوم: جايگاه بحث از فلسفه احكام‌	392
چهارم: طرق كشف فلسفه احكام‌	393
ششم: فايده بحث از فلسفه احكام‌	394
پنجم: مقصود از شناخت فلسفه احكام‌	393
فصل اوّل: اقوال در مسأله‌	394
الف) فلسفه احكام در نگاه فقهاى اهل بيت عليهم السلام‌	394
ب) فلسفه و تعليل احكام از نظر دانشمندان اهل سنّت‌	397
بخشى از سخنان منكران تعليل	397
ادلّه منكران تعليل	398
الف) دليل نقلى‌	398
ب) دليلى عقلى‌	399
سخنان معتقدان به تعليل	400
فصل دوم: آيات و روايات مربوط به فلسفه احكام و افعال خدا	405
1. آيات و روايات مربوط به جهان تكوين‌	405
الف) آيات‌	405
ب) روايات‌	406
2. آيات و روايات مربوط به هدفمند بودن احكام شرعى‌	408
الف) آيات‌	408
ب) فلسفه احكام از منظر روايات‌	409
فصل سوم: اقسام فلسفه‌هاى احكام‌	413
منابع و مآخذ	418
13- بخشى از اصطلاحات مهمّ فقهى‌	421
پيشگفتار	423
اصطلاحات مربوط به مرحله تشريع احكام	425
مراحل تشريع حكم: اقتضا، انشا، فعليّت و تنجّز	425
حكم تكليفى و وضعى‌	425
1. حكم تكليفى	425
2. حكم وضعى	425
اقسام حكم تكليفى	426
تقسيم اجمالى	426
تقسيم تفصيلى	426
تقسيمات وجوب	426
اقسام وجوب	427
الف) اقسام وجوب بر حسب ذات‌	427
ب) اقسام وجوب باعتبار شرايط و قيود	428
ج) اقسام وجوب به اعتبار وقت‌	429
د) اقسام وجوب به اعتبار دليل‌	429
اصطلاحات و اقسام حرمت	430
اقسام حرمت	430
اصطلاحات و اقسام استحباب	431
مستحب، مندوب، تطوّع، نفل و سنّت‌	431
اقسام مستحب	432
اصطلاحات و اقسام كراهت	432
اصطلاحات و اقسام اباحه	433
اقسام و اصطلاحات مربوط به حكم وضعى	433
امّا اصطلاحاتى كه در اين بخش قابل ذكر است	434
1- جزء، شرط، مانع و قاطع‌	434
2. سبب، علّت، مقتضى‌	435
حكم ظاهرى و اقسام آن	436
1. تقسيم حكم ظاهرى به اعتبار قرارداد شرعى‌	436
حكم واقعى و ظاهرى	435
2. تقسيم حكم ظاهرى به اعتبار ترخيص و الزام‌	436
اقسام حكم واقعى	435
3. تقسيم حكم ظاهرى به اعتبار دليل شرعى و عقلى‌	436
اصطلاحات مربوط به مناصب فقها	436
الف) فتوا، حكم و قضا	436
تفاوت حكم با فتوا	437
ب) استفتا و افتا	437
شوراى فتوا	438
ج) ولايت، حكومت، حسبه‌	438
اصطلاحات فقها در بيان فتوا و احتياط	439
الف) اصطلاحات فقها در بيان فتوا	439
ب) اصطلاحات فقها در موارد احتياط	440
اصطلاحات فقها در ارتباط با انجام تكاليف	441
الف) اطاعت و عصيان، انقياد و تجرّى‌	441
ب) امتثال و اجزا	441
ج) صحّت، فساد و بطلان‌	442
د) ادا، قضا و اعاده‌	443
منابع و مآخذ	444
14- ساختار و طبقه‌بندى فقه اسلامى‌	447
پيشگفتار	449
ساختار فقهى اماميّه	449
تقسيم ديگر	452
ساختار فقهى اهل سنّت	453
نتيجه	455
15- مسائل مستحدثه و اصول كلّى حاكم بر آن‌	457
منابع و مآخذ	456
پيشگفتار	459
1. تعريف مسائل مستحدثه‌	459
2. ضرورت بحث از مسائل مستحدثه‌	459
3. نمونه‌هايى از مسائل مستحدثه‌	462
الف) مسائل مستحدثه پزشكى‌	462
1. تشريح	462
2. پيوند اعضا	462
3. تلقيح مصنوعى	462
4. تزريق خون	463
5. كنترل جمعيّت	463
ب) بخش عبادات‌	464
ج) بخش معاملات و مسائل اقتصادى‌	465
د) مسائل گوناگون‌	466
تبيين قواعد و اصول عامه مسائل مستحدثه‌	467
مطلب اوّل: تفاوت روش‌ها	467
مطلب دوم: تأثير زمان و مكان در اجتهاد	469
اقسام تغيير موضوعات‌	471
مطلب سوم: ضوابط كلّى استنباط مسائل مستحدثه‌	475
مطلب چهارم: اطلاقات ادلّه لفظيّه‌	478
مطلب پنجم: بحثى پيرامون عناوين ثانويّه‌	480
1. تعريف عناوين ثانويّه‌	480
2. اقسام عناوين ثانويّه‌	480
3. آثار عناوين ثانويّه‌	481
چند نمونه از مسائل مستحدثه	483
جمع‌بندى‌	487
منابع و مآخذ	488
16- ادلّه تقليد در مكتب اهل بيت عليهم السلام و اهل سنّت‌	489
پيشگفتار	491
اوّل: تقليد در لغت و اصطلاح‌	491
الف) تقليد در لغت‌	491
ب) تقليد در اصطلاح‌	492
دوم: تقليد در لسان روايات‌	493
سوم: ضرورت تقليد در فروع دين‌	494
ادلّه تقليد در فروع دين‌	495
1. دليل عقل‌	495
2. سيره عقلا	496
3. آيات قرآن كريم‌	497
4. روايات‌	498
6. سيره مسلمين‌	500
5. اجماع‌	499
مخالفان تقليد	501
ادلّه مخالفان تقليد	503
1. آيات‌	503
2. روايات‌	504
3. ادلّه ديگر	504
4. شبهه عقلى در نقد تقليد	505
آيا احتياط امكان‌پذير است؟	505
يادآورى	506
چهارم: تاريخچه تقليد	506
تقليد در صدر اسلام‌	506
تقليد از صحابه و تابعين‌	507
تقليد از فقهاى مذاهب اهل سنّت‌	507
تدوين رساله‌هاى عمليّه‌	508
پنجم: تقليد در اصول دين‌	508
ادلّه عدم جواز تقليد در اصول دين	508
قائلين به جواز تقليد در اصول دين و ادلّه آنان	512
هفتم: تقليد در موضوعات‌	514
هشتم: تقليد اعلم‌	514
نهم: تقليد ميّت‌	515
ششم: تقليدى نبودن مسأله تقليد	513
منابع و مآخذ	517
17- رابطه فقه و حكومت‌	519
پيشگفتار	521
1. واژه‌هاى اساسى‌	521
الف) فقه‌	521
ب) حكومت‌	521
2. ضرورت حكومت و دليل نياز به آن‌	521
فصل اوّل: حكومت در اديان الهى‌	523
جمع‌بندى	524
فصل دوم: ادلّه ضرورت تشكيل حكومت اسلامى‌	525
1. دليل عقلى‌	525
2. جامعيّت تعاليم اسلامى‌	526
جمع‌بندى	527
3. اهتمام پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله به تشكيل حكومت اسلامى‌	528
الف) تنظيم ديوانها و امور ادارى و تشكيل بيت المال‌	528
4. حكومت اسلامى بعد از پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله‌	530
ب) مراسلات و ارتباطات برون مرزى‌	529
ج) امضاى معاهدات‌	529
د) تشكيل و تنظيم لشكر	529
ه) نصب كارگزاران‌	529
5. سيره خلفاى نخستين‌	531
6. سيره اهل بيت عليهم السلام‌	531
انتظار حكومت جهانى مهدى عليه السلام	532
فصل سوم: آميختگى كامل فقه اسلامى با حكومت‌	534
1. طرح آية اللَّه شهيد سيّد محمّد باقر صدر	534
2. طرح دكتر محمصانى‌	535
3. طرح دكتر وهبه زحيلى‌	535
4. طرح مصطفى زرقا	535
وظايف سلطان از منظر فقها	545
جمع‌بندى و نتيجه‌گيرى	545
فصل چهارم: امتيازات حكومت دينى‌	546
تعبيرات فقها	548
فصل پنجم: پاسخ به شبهات‌	549
مكتب سكولاريزم	549
اركان سكولاريزم	549
1. اومانيسم‌	550
2. عقل‌گرايى‌	550
3. علم‌زدگى‌	550
4. تساهل و تسامح‌	550
5- نوگرايى‌	550
تفكّر انفعالى روشنفكران مذهبى	550
نقد و بررسى	551
خلاصه و جمع‌بندى	553
ديدگاه ماكسيم رودنسون‌	554
18- احكام امضايى و تأسيسى و عرفى شدن احكام‌	559
منابع و مآخذ	555
پيشگفتار	561
نحوه امضاى شارع	562
احكام امضايى و عرفى شدن احكام‌	563
نقد و بررسى	564
ادّعاى بى‌نيازى از احكام شرعى	566
نكته	567
نتيجه	568
منابع و مآخذ	569
1/ 19- منابع تشريع در اديان ديگر	571
الف) منابع شريعت مسيحى‌	573
رسالت حضرت عيسى مسيح عليه السلام	573
تقابل شريعت و طريقت!	574
نسخ شريعت تورات در مسيحيّت	574
شريعت مسيحى	575
منابع تشريع در مسيحيّت كاتوليك	576
1. اربابان كليسا	577
2. فرمانروايان‌	579
واژه‌نامه‌	580
اسقف	580
اميران تُيُولدار	580
بِنِديكت	580
پاپ	580
پاتْريارْك	581
پِطْرُس	581
پُولس	581
ترِنت	581
سوفرگان	581
سيكستوس	581
سينود شبانى	582
فريسيان	582
قبالا	582
كاتبان	582
كانُن لا	582
متّى‌	582
2/ 19- منابع تشريع در اديان ديگر	585
مطران‌ها	583
منابع و مآخذ	583
ب) منابع شريعت يهود	587
گفتار اوّل: ادوار شريعت يهود	587
الف) دوره كتاب مقدّس‌	587
ب) دوره سوفريم (كاتبان)	588
ج) دوره زوگوت (جفت‌ها)	588
د) دوره تنّائيم (معلّمان)	588
ه) دوره آمورائيم (شارحان)	589
و) دوره ساوورائيم (حكما)	589
ز) دوره گائونيم (نوابغ)	590
ط) دوره احَرونيم (متأخّران)	591
ح) دوره ريشونيم (مراجع نخستين يا متقدّمان)	590
ى) دوره لغو استقلال قضايى يهود تا عصر حاضر	591
الف) تورات‌	593
اوّل. اسفار تورات‌	593
گفتار دوم: منابع شريعت يهود	592
1. منابع مكتوب‌	592
دوم. تورات و قانون نامه‌هاى معاصر آن‌	595
ب) ميشنا و تلمود	600
ج) بارَيتا	604
اوّل. ميدراش‌هاى هلاخايى‌	604
دوم. توسفتا	605
د) منابع مكتوب شريعت در دوران پس از تلمود	605
اوّل. آثار دوره گائونى‌	606
دوم. الفاسى‌	607
سوم. راشى و توسافوت‌	607
چهارم. ميشنه تورا	608
پنجم. قانون‌نامه آشرى‌	608
ششم. ارباعا طوريم‌	609
هفتم. شولحان عاروخ‌	609
هشتم. آثار پس از شولحان عاروخ‌	610
2- منابع قانونى شريعت يهود	610
الف) سنّت‌	611
ب) ميدراش‌	611
(تفسير)	611
ج) تَقانا	613
و گِزِرا	613
د) مينهاگ (عرف)	613
ه) مَعَسه (عمل و رويّه)	614
و) سِوارا (عقل)	615
ز) نمونه‌اى از كاربرد منابع قانونى‌	616
واژه‌نامه	617
آشرى	617
«اگادا»	617
آلبرشت آلت	617
آمورائيم	617
احَرونيم	618
ارباعاطوريم	618
اسباط	618
اسرائيل	618
اسفار پنج‌گانه تورات	618
الفاسى	618
باريتا	618
بَميدبار	618
بيت يوسف	618
پروشيم	618
تابوت عهد	618
تبعيد بابلى	620
تقانا	620
تلمود	620
تنّائيم	620
تَنَخ	620
تورا	620
تورات	620
توسافوت	621
توسفتا	621
حاخام	621
حشمونائيم	621
حكومت كاهنى	622
داوران	622
دِاوَريتا	622
دِرَبانان	622
دِواريم	622
دين	622
راشى	622
راو	622
ربّى	622
رُش	622
ريشونيم	622
زوگوت	622
ساوورائيم	622
سِدِر	622
سرزمين موعود	622
سرزمين يهودا	622
شِئِلوت او- تشووت	624
شالحان عاروخ	624
شريعت شفاهى	624
شريعت مكتوب	624
سِفر اعداد	623
سفر تثنيه	623
سِفر خروج	623
شمّاى	625
شِموت	625
صِدوشيم	625
طور	625
عبرانيان	625
عزرا	625
عقيوا	625
عهد	625
غريب مهمان	625
سِفر لاويان	623
سموئيل	623
سَنْهِدْرين	623
قانون نامه اورنَمو	626
قانون نامه حمورابى	626
قبالا	626
قوانين امرى	626
قوانين موردى	626
قوانين هفتگانه نوح	626
كِتوويم	626
كِنِست هگدولا	626
گائونيم	626
گِزِرا	626
گمارا	626
مئير	626
مپّا	626
مَسِخِت	626
مَعَسه	626
سِوارا	623
سوفريم	623
ميدراش	627
ميدرشه هلاخا	627
ميشپاط	627
ميشنا	627
ميشنه تورا	627
ميصوا	627
مينهاگ	627
نحميا	627
نووِلّى	628
نِويئيم	628
وَييقرا	628
هلاخا	628
هلينيسم	628
هيكل سليمان	628
هيلل	628
يوسف قارو	628
يوشيا	628
منابع و مآخذ	628
20- مصادر تشريع و مبانى حقوق در مكاتب حقوقى معاصر	631
پيشگفتار	633
1. مكتب حقوق فطرى‌	636
تحوّل حقوق فطرى	636
اصول و ويژگى‌هاى حقوق فطرى	638
نقد و بررسى مكتب حقوق فطرى	639
2. مكتب‌هاى تاريخى و تحقّقى‌	640
ويژگى مشترك اين مكاتب‌	640
اوّل: مكتب تاريخى‌	640
نقد و بررسى مكتب تاريخى	641
دوم: مكتب‌هاى تجربى‌	642
1- مكتب سوداگرايى يا اصالت فايده‌	642
2- مكتب مصلحت‌گرايى يا پراگماتيسم‌	646
سوم: نظريه اتّحاد حقوق و دولت‌	650
چهارم: مكتب‌هاى تحققى‌	658
1. مكتب تحقّقى اجتماعى‌	658
2. مكتب تحقّقى حقوقى يا حقوق وضعى‌	662
پيروان مكتب تحقّقى حقوقى	663
منابع و مآخذ	668
[فهرست‌ها]	669
فهرست آيات‌	669
بقره‌	669
آل عمران‌	670
نساء	670
مائده‌	670
انعام‌	671
اعراف‌	671
انفال‌	671
توبه‌	671
يونس‌	671
هود	672
رعد	672
ابراهيم‌	672
حجر	672
نحل‌	672
اسراء	672
كهف‌	672
مريم‌	672
طه‌	672
انبياء	672
حج‌	672
مؤمنون‌	673
نور	673
فرقان‌	673
شعراء	673
قصص‌	673
عنكبوت‌	673
روم‌	673
احزاب‌	673
غافر	674
سبأ	673
فصلت‌	674
فاطر	673
شورى‌	674
يس‌	673
زخرف‌	674
زمر	673
جاثيه‌	674
احقاف‌	674
محمّد	674
فتح‌	674
حجرات‌	674
ذاريات‌	674
نجم‌	674
قمر	674
حديد	674
حشر	674
ممتحنه‌	675
جمعه‌	675
طلاق‌	675
فهرست روايات‌	677
رسول خدا صلى الله عليه و آله‌	677
امير مؤمنان امام على بن ابى طالب عليه السلام‌	678
حضرت فاطمه زهرا عليها السلام‌	679
امام حسن مجتبى عليه السلام‌	679
امام محمّد باقر عليه السلام‌	679
امام جعفر صادق عليه السلام‌	680
امام موسى كاظم عليه السلام‌	681
امام على بن موسى الرّضا عليه السلام‌	681
امام على الهادى عليه السلام‌	681
امام حسن عسكرى عليه السلام‌	681
فهرست اشخاص و لقب‌ها	683
ملك‌	675
نوح‌	675
جن‌	675
مدّثر	675
مرسلات‌	675
شمس‌	675
علق‌	675
بيّنه‌	675
نصر	675
اخلاص‌	675
فهرست اماكن‌	697
فهرست قبايل و گروهها	699
فهرست منابع‌	701

نام کتاب : دائرة المعارف فقه مقارن نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 1 صفحه : 713

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست