اين جوانه لطيف آفريده است كه مىتواند اين چنين قدرتنمائى كند؟!
بعضى نيز احتمال دادهاند: منظور شكافتن زمين به وسيله شخم زدن انسانها، يا حتى به وسيله كرمهائى است كه نوعى عمل شخم زدن را توام با اعمال حياتى ديگر در زمين انجام مىدهند!
درست است كه شخم زدن كار انسان است، ولى از آنجا كه تمام وسائل آن را خدا در اختيار او گذاشته، به خداوند نسبت داده شده است.
تفسير سومى كه براى اين تعبير به نظر مىرسد و از جهاتى ترجيح دارد، اين است كه: منظور از شكافتن زمين خرد شدن سنگهاى سطح آن است.
توضيح اين كه: در آغاز، سطح زمين را قشر عظيمى از سنگها پوشانده بود، بارانهاى سيلابى پى در پى فرو باريدند، و سنگها را شكافتند، ذرات آن را جدا كردند و در قسمتهاى گود زمين گستردند، و به اين ترتيب توده خاك قابل زراعت تشكيل شد، و هم اكنون نيز سيلابها قسمتى از آنها را در خود حل كرده به دريا مىريزند، اما خاكهاى جديدى كه به وسيله برف و باران مجدداً تشكيل مىشود جاى آن را مىگيرد، و گرنه انسان گرفتار كمبود خاك زراعتى مىشد!
به اين ترتيب، آيه اشاره به يكى از معجزات علمى قرآن است كه نشان مىدهد: اول بارانها فرو مىبارند، و سپس زمينها شكافته مىشوند و آماده زراعت مىگردند، نه تنها در روزهاى نخست اين عمل صورت گرفته، كه امروز نيز ادامه دارد.
اين تفسير از آنجا كه مسأله «انبات» و روياندن گياه در آيه بعد ذكر مىشود، مناسبتر به نظر مىرسد.
جمع ميان هر سه تفسير نيز بعيد نيست.
***