تعبيرات روزمره مىگوئيم: فلان كس انسان است، چه انسانى؟ يعنى حدّ و مرزى براى توصيف انسانيت او نيست.
تعبير به «ما أَدْراكَ مَا الْحَاقَّةُ» باز هم براى تأكيد بيشتر روى عظمت حوادث آن روز عظيم است، تا آنجا كه حتى به پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله خطاب مىشود: تو نمىدانى آن روز چگونه است؟ و حقيقتهميناستكه، دركحوادثقيامتبراىمازندانيانزنداندنيا، امكانپذيرنيست، همان گونه كهدرك مسائل مربوط به دنيا، براى جنينى كه در شكم مادر است، با هيچ بيانى ميسّر نمىباشد. «1»
احتمال ديگرى كه در تفسير اين آيات وجود دارد- گر چه كمتر كسى از مفسران آن را پذيرفته است- اين كه: «الحاقَّه» اشاره به عذابهائى استكه در اين دنيا، ناگهان دامان مجرمان سركش و طاغيان خودخواه را مىگيرد، همان گونه كه «القارِعَة» در آيه بعد، در كلمات بعضى از مفسران به همين معنى تفسير شده است، و اتفاقاً اين تفسير با آيات آينده كه سخن از عذابهاى كوبنده قوم «عاد»، «ثمود»، «فرعون» و قوم «لوط» مىگويد، تناسب بيشترى دارد.
در تفسير «على بن ابراهيم» نيز مىخوانيم: أَلْحاقَّةُ، أَلْحَذَرُ بِنُزُولِ الْعَذابِ: «حاقّه، هشدارى است به نازل شدن عذاب»، نظير آنچه درباره «آل فرعون» آمده استكه مىفرمايد: وَ حاقَ بِآلِ فِرْعَوْنَ سُوءُ الْعَذابِ: «عذاب بد بر آل فرعون نازل گشت». «2»- «3»
***
آنگاه، به سراغ بيان سرنوشت اقوامى مىرود كه روز قيامت (يا نزول عذاب