است كه زمين را «رام» و «مسخّر» شما قرار دارد، در جادهها و طرق مختلف آن حركت كنيد، و از رزق الهى كه در آن آفريده شده است استفاده نمائيد».
و به اين ترتيب، هشتمين نعمت بزرگ را در اين سلسله، مشخص مىسازد.
***
در آيه بعد به سراغ نهمين و دهمين نعمت كه بخشى از مواد غذائى انسان را تشكيل مىدهد رفته، مىگويد: «در زمين ميوهها و نخلهاى پر شكوفه است» «فِيها فاكِهَةٌ وَ النَّخْلُ ذاتُ الْأَكْمامِ».
«فاكهة» به معنى هر گونه ميوه است (چنان كه راغب در مفردات گفته) و اين كه بعضى، آن را به معنى همه ميوهها، به استثناى خرما و رطب تفسير كردهاند دليلى ندارد، جز اين كه «نخل» به صورت جداگانه در آيه ذكر شده است، در حالى كه ممكن است اين تكرار به خاطر اهميتى باشد كه در نخل و خرما است، (در ذيل آيه 11 سوره «نحل» و آيه 25 سوره «مريم» بحث مشروحى درباره فوائد خرما از نظر غذائى و مواد مختلف حياتبخش آن داشتهايم). «1»
«أَكمام» جمع «كم» (بر وزن جنّ) به غلافى مىگويند كه ميوه را مىپوشاند و «كُم» (بر وزن قم) به معنى آستين است كه دست را مىپوشاند، و «كُمَّه» (بر وزن قبه) به معنى شب كلاهى است كه سر را مىپوشاند. «2»
انتخاب اين توصيف در مورد ميوه درخت نخل كه در آغاز در غلافى پنهان است، و سپس، غلاف مىشكافد و خوشه نخل به طرز جالبى بيرون مىريزد، ممكن است به خاطر زيبائى خيرهكننده آن باشد، و يا به خاطر منافعى كه در همان غلاف نهفته است و داراى عصاره و اسانس مخصوصى است كه هم جنبه