سپس، آنها را مورد شديدترين سرزنشها قرار داده، مىگويد: «آيا عقلهايشان آنان را به اين اعمال دستور مىدهد؟ يا قومى طغيانگرند»؟! «أَمْ تَأْمُرُهُمْ أَحْلامُهُمْ بِهذا أَمْ هُمْ قَوْمٌ طاغُونَ». «1»
سران قريش در ميان قوم خود، به عنوان «ذوى الاحلام» (صاحبان عقول) شناخته مىشدند! قرآن مىگويد: اين كدام عقل است كه اين وحى آسمانى را كه نشانههاى حقانيت از تمام محتوايش آشكار است، شعر و كهانت مىشمرد؟ و آورنده آن را كه سابقهاى بس طولانى در امانت و عقل دارد، كاهن، مجنون و شاعر معرفى مىكند؟!
بنابراين، بايد نتيجه گرفت كه اين گونه تهمتها و افترائات، فرمان عقل آنها نيست، بلكه سرچشمه همه آنها روح عصيان و طغيانگرى است كه بر اين افراد غالب است، همين كه منافع نامشروع خود را در خطر مىبينند، با عقل وداع مىگويند، و سر به طغيان در مقابل فرمان حق برمىدارند.
«احْلام» جمع «حلم» (بر وزن نهم)، به معنى «عقل» است، ولى به گفته «راغب»، «حلم» در حقيقت به معنى «خويشتندارى به هنگام هيجان غضب» است، كه يكى از نشانههاى عقل و درايت محسوب مىشود (و با حلم (بر وزن علم) ريشه مشترك دارد).
اين واژه «حلم»، گاه به معنى «خواب و رؤيا» نيز آمده است، و در آيه مورد بحث نيز، چنين تفسيرى بعيد نيست، يعنى سخنان آنها گوئى نتيجه خوابهاى