دقت در آيات فوق و طرز بر خورد پيامبر صلى الله عليه و آله- به فرمان خدا- با مخالفان كه توأم با ريزهكاريهاى جالبى بود، گواه بسيار زندهاى بر بحثهاى بالاست.
او گاه، تا اينجا پيش مىرود كه حتى دقيقاً تعيين نمىكند: ما در طريق هدايتيم و شما در طريق گمراهى، بلكه مىگويد: «ما يا شما در طريق هدايتيم يا در ضلالت»، تا در فكر فرو روند كه نشانههاى هدايت و ضلالت در كدامين گروه است؟
و يا اين كه مىگويد: «روز قيامت خداوند در ميان همه ما داورى مىكند و هر كس را به آنچه لايق است جزا مىدهد».
البته انكار نمىتوان كرد كه اينها، همه در مورد كسانى است كه اميد هدايت آنها باشد، و الا با دشمنان لجوج و ستمگر و بىرحم كه اميدى به پذيرش آنها نيست، قرآن طور ديگرى برخورد مىكند. «1»
بررسى طرز بحثهاى پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و امامان عليهم السلام با مخالفانشان الگوى بسيار زندهاى براى اين مبحث است، به عنوان نمونه به آنچه از امام صادق عليه السلام در اين زمينه در كتب حديث ثبت است توجه كنيد:
در مقدمه حديث معروف «توحيد مفضل بن عمر» چنين مىخوانيم: «او مىگويد من در كنار قبر پيغمبر صلى الله عليه و آله بودم و در عظمت مقام پيامبر صلى الله عليه و آله انديشه مىكردم، ناگهان ديدم «ابن ابى العوجاء» (مرد مادى معروف) وارد شد و در گوشهاى نشست، به طورى كه سخنش را مىشنيدم، هنگامى كه دوستانش اطراف او جمع شدند، شروع به سخنان كفرآميزى كرد، كه نتيجه آن انكار نبوت محمّد صلى الله عليه و آله و از آن بالاتر، انكار خداوند تبارك و تعالى بود، بسيار شيطنتآميز