در اينجا آيه «وَ لَوْ أَنَّ ما فِي الأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلامٌ ...» (آيه مورد بحث) نازل شد، و روشن ساخت: علم انسان هر قدر هم گسترده باشد، در برابر علم خداوند ذره بىمقدارى بيش نيست، و آنچه نزد شما بسيار است نزد خدا بسيار كم است. «1»
نظير اين روايت را از طريق ديگرى در ذيل آيه 109 سوره «كهف» بيان كرديم.
به هر حال، قرآن مجيد براى ترسيم علم نامتناهى خداوند، چنين مىگويد:
«اگر آنچه روى زمين از درختان است قلم شوند، و دريا براى آن مركب گردد، و هفت دريا بر اين دريا افزوده شود، تا علم خدا را بنويسند، اينها همه تمام مىشوند اما كلمات خدا پايان نمىگيرد، خداوند عزيز و حكيم است» «وَ لَوْ أَنَّ ما فِي الأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلامٌ وَ الْبَحْرُ يَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ ما نَفِدَتْ كَلِماتُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ».
«يَمُدُّهُ» از ماده «مداد» به معنى مركب يا ماده رنگينى است كه با آن مىنويسند، و در اصل از «مدّ» به معنى كشش گرفته شده؛ زيرا خطوط به وسيله كشش قلم بر صفحه كاغذ پيدا مىشود.
بعضى از مفسران، معنى ديگرى نيز براى آن نقل كردهاند و آن «روغنى» است كه در چراغ مىريزند و سبب روشنائى چراغ است، و هر دو معنى در واقع به يك ريشه باز مىگردد.
«كَلِمات» جمع «كلمه» است و در اصل به معنى الفاظى است كه انسان با آن سخن مىگويد، سپس به معنى گستردهترى اطلاق شده، و آن هر چيزى است كه مىتواند بيانگر مطلبى باشد، و از آنجا كه مخلوقات گوناگون اين جهان هر كدام