لِتُبَشِّرَ بِهِ الْمُتَّقِينَ وَ تُنْذِرَ بِهِ قَوْماً لُدّاً».
«لُدّ» (با ضم لام و تشديد دال) جمع «أَلَد» (بر وزن عدد) به معنى دشمنى است كه خصومت شديد دارد، و به كسانى گفته مىشود كه: در دشمنى كردن متعصب، لجوج و بىمنطقند.
***
آخرين آيه، به عنوان دلدارى به پيامبر صلى الله عليه و آله و مؤمنان (مخصوصاً با توجه به اين نكته كه اين سوره در «مكّه» نازل شده و در آن روز مسلمانان، سخت تحت فشار بودند) و نيز به عنوان تهديد و هشدار به همه دشمنان عنود و لجوج، مىگويد: «چه بسيار اقوام بىايمان و گنهكارى را كه قبل از اينها هلاك و نابود كرديم آن چنان محو و نابود شدند كه اثرى از آنها باقى نماند، آيا تو اى پيامبر! احدى از آنها را احساس مىكنى؟ يا كمترين صدائى از آنان مىشنوى»؟ «وَ كَمْ أَهْلَكْنا قَبْلَهُمْ مِنْ قَرْنٍ هَلْ تُحِسُّ مِنْهُمْ مِنْ أَحَدٍ أَوْ تَسْمَعُ لَهُمْ رِكْزاً».
«رِكْز» به معنى صداى آهسته است، و به چيزهائى كه در زير زمين پنهان مىكنند، «ركاز» گفته مىشود، يعنى اين اقوام ستمگر و دشمنان سرسخت حق و حقيقت، آن چنان درهم كوبيده شدند كه حتى صداى آهستهاى از آنان به گوش نمىرسد.
***
نكتهها:
1- محبت على عليه السلام در دلهاى مؤمنان
در بسيارى از كتب حديث و تفسير اهل تسنن (علاوه بر شيعه) روايات متعددى در شأن نزول آيه «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدّاً» از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نقل شده است كه: نشان مىدهد نخستين بار اين