جمله «إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاكَ نَسْتَعين» «1»
است.
8- مرا به «مجاهدت» ياد كنيد، تا شما را به «هدايت» ياد كنم، شاهد اين سخن آيه 69 سوره «عنكبوت» است كه مىفرمايد: «وَ الَّذينَ جاهَدُوا فينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا».
9- مرا به «صدق و اخلاص» ياد كنيد، شما را به «خلاص و مزيد اختصاص» ياد مىكنم.
10- مرا به «ربوبيت» ياد كنيد، شما را به «رحمت» ياد مىكنم، مجموعه سوره «حمد» مىتواند گواه اين معنى باشد. «2»
البته هر يك از اين امور، جلوهاى از جلوههاى معنى وسيع اين آيه است و آيه فوق همه اين معانى و حتى غير آن را نيز شامل مىشود: مرا به «شكر» ياد كنيد تا شما را به «زيادى نعمت» ياد كنم، چنان كه در آيه 7 سوره «ابراهيم» مىخوانيم: «لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَا زيدَنَّكُمْ».
بدون شك هر گونه توجه به خداوند- چنان كه گفتيم- يك اثر تربيتى دارد كه در پرتو ياد خدا در وجود انسان پرتوافكن مىشود، و روح و جان او بر اثر اين توجه، آمادگى نزول بركات جديدى كه متناسب با نحوه ياد او است پيدا مىكند.
***
2- ذكر خدا چيست؟
مسلّم است: منظور از ذكر خدا تنها يادآورى به زبان نيست، كه زبان ترجمان قلب است، هدف اين است: با تمام قلب و جان به ذات پاك خدا توجه داشته باشيد، همان توجهى كه انسان را از گناه باز مىدارد و به اطاعت فرمان او