نام کتاب : پيام امام امير المومنين(ع) نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 9 صفحه : 290
امام عليه السلام در پايان اين وصيّتنامه و بعد از بيان مسائل مربوط به
موقوفات به مسائل مربوط به همسران كنيز خود پرداخته و وضع آنها را روشن مىسازد،
به گونهاى كه بعد از او همه آزاد شوند؛ مىفرمايد: «و هر كدام از كنيزانم كه با آنها
آميزش داشتهام صاحب فرزند يا باردار است، از سهم ارث فرزندش آزاد مىشود و اگر
فرزندش بميرد و او زنده باشد، او نيز آزاد است و بند بردگى از گردنش برداشته شده و
به آزاد شدگان ملحق مىشود»؛ (وَ مَنْ
كَانَ مِنْ إِمَائِي- اللَّاتِي أَطُوفُ عَلَيْهِنَ [1]- لَهَا وَلَدٌ أَوْ هِيَ حَامِلٌ،
فَتُمْسَكُ عَلَى وَلَدِهَا وَ هِيَ مِنْ حَظِّهِ، فَإِنْ مَاتَ وَلَدُهَا وَ
هِيَ حَيَّةٌ فَهِيَ عَتِيقَةٌ، قَدْ أَفْرَجَ عَنْهَا الرِّقُّ، وَ حَرَّرَهَا
الْعِتْقُ).
در آن زمان امام عليه السلام چندين كنيز كه در حكم همسران آن حضرت بودند در
اختيار داشت و فرزندان متعدّدى از آنها متولد شدند و شايد هدف امام عليه السلام از
تكثير اولاد اين بود كه آل على و بنى هاشم فزونى يابند و خطراتى كه از سوى دشمنان
آنها را تهديد مىكرد سبب انقراض اين نسل شريف نگردد.
به هر حال امام عليه السلام در اين بخش از وصيّتنامه تكليف كنيزانى را كه
فرزندى داشتند يا باردار بودند معين نموده و طبق قاعده فقهى معروف كه مورد اتفاق
همه فقهاست، اينگونه كنيزان از سهم الارث فرزندشان آزاد مىشوند و يا به تعبير
ديگر جزء سهم الارث فرزند قرار مىگيرند و بلافاصله آزادى شامل حال آنها مىشود،
زيرا هيچ كس نمىتواند مالك پدر و مادر خود شود.
ولى درباره كنيزانى كه صاحب فرزند نبودند، در اين عبارت حكمى ذكر نشده و در
روايات ديگرى كه از اين وصيّتنامه در كتاب كافى و جز آن به گونه مشروحترى آمده،
تكليف آنها نيز مشخص شده است كه امام عليه السلام دستور آزادى
[1]. تعبير به «اطوف عليهن» تعبير
كنايى زيبايى است براى آميزش جنسى، زيرا از طواف يك نوع گردش فهميده مىشود كه
هنگامى كه با «على» همراه باشد همان گردش دورانى است به خصوص اينكه طبق گفته لسان
العرب اين تعبير معمولا در حركت شبانه به كار مىرود و اگر مربوط به روز باشد بايد
با قرينهاى همراه گردد.
نام کتاب : پيام امام امير المومنين(ع) نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 9 صفحه : 290