231 و من خطبة له عليه السّلام خطبها بذي قار و هو متوجّه إلى البصرة، ذكرها الواقدي في كتاب «الجمل»:

از خطبه‌هاى امام عليه السّلام است كه در «ذى‌قار» [1] هنگام حركت به سوى بصره ايراد فرمود. «واقدى» [2] اين خطبه را در كتاب الجمل آورده است. [3]

خطبه در يك نگاه‌

آغاز خطبه به خوبى نشان مى‌دهد كه آنچه در بالا آمد بخشى از خطبه مشروح‌ترى بوده است كه امام عليه السّلام در سرزمين ذى‌قار ايراد فرمود و بعيد به نظر نمى‌رسد كه اين خطبه دنباله خطبه 104 باشد كه آن هم به نظر مى‌رسد ادامه‌

[1]. «ذى‌قار» نام محلّى است در نزديكى بصره كه جنگ اعراب و ايران پيش از اسلام در همانجا اتفاق افتاد.

[2]. محمّد بن عمر واقدى از مفسّران و مورّخان قرن دوم هجرى و متوفاى سال 207 هجرى است.

[3]. سند خطبه:

با اينكه مرحوم سيّد رضى اين خطبه را از كتاب جمل واقدى نقل كرده است صاحب مصادر نهج البلاغه اضافه مى‌كند كه ابن عبد ربّه مالكى در كتاب عقد الفريد و مرحوم مفيد در كتاب ارشاد نيز اين خطبه را قبل از سيّد رضى نقل كرده‌اند. ابن ابى الحديد نيز اين خطبه را به طور مشروح‌ترى در جاى ديگرى (ج 1، ص 309، ذيل خطبه 22) آورده است. (مصادر نهج البلاغه، ج 3، ص 176).