و الحال هادئة [1]، و الأقلام جارية). [2]

امام عليه السّلام در اين عبارات كوتاه به اين امر مهم اشاره مى‌كند كه تا شما در دنيا هستيد پنج فرصت مهم در دست داريد: اعمال خوب شما به پيشگاه خدا مى‌رود و با آب توبه مى‌توانيد گناهان را بشوييد. دعاها در پيشگاه خدا به اجابت مى‌رسد. آرامشى داريد كه مى‌توانيد با استفاده از آن هر كار نيكى انجام دهيد و بالاخره فرشتگان آماده‌اند تا اعمال نيك شما را در نامه اعمالتان ثبت كنند.

ولى اگر اين فرصت از دست رود و در آستانه مرگ قرار گيريد تمام اين امكانات پنجگانه از شما سلب مى‌شود و جز حسرت و اندوه متاعى نمى‌خريد.

سپس امام عليه السّلام در توضيح سخن بالا و تكميل آن مى‌فرمايد: «و به انجام اعمال صالح مبادرت ورزيد پيش از آنكه عمر پشت كند (و مرحله پيرى و ناتوانى برسد) يا بيمارى مانع از عمل گردد، يا مرگ (همه‌چيز را از شما) بربايد»؛ (و بادروا بالأعمال عمرا ناكسا [3]، أو مرضا حابسا، أو موتا خالسا [4]).

در واقع امام همه مخاطبان خود را تشويق مى‌كند كه براين سه امر پيشى گيرند. دوران كهولت كه تمام اعضا نيرو و توان خود را از دست مى‌دهد و قرآن مجيد آن را «ارذل العمر» (نامطلوبترين دوران زندگى) ناميده و بيماريهايى كه گاه‌

[1]. «هادئة» يعنى آرام از ريشه «هدوء» به معناى آرامش و سكوت است.

[2]. از شگفتى‌هاى روزگار اينكه محقق بزرگوار نويسنده منهاج البراعة فى شرح نهج البلاغه معروف به شرح خوبى، مرحوم حاج ميرزا حبيب اللّه هاشمى خويى، هنگامى كه در جلد چهاردهم شرح نهج البلاغه به اين خطبه و جمله «و العمل يرفع» مى‌رسد، بيمار مى‌شود و دار فانى را وداع مى‌گويد و اين تقارن نشان مى‌دهد كه عمل او در درگاه خدا پذيرفته شده و به آسمانها صعود كرده، و براى اينكه اين شرح ناقص نماند محقق عاليقدر جناب آقاى شعرانى آن را تا پايان اين خطبه كه پايان جلد چهاردهم است، ادامه داده، سپس شاگرد ايشان آقاى حسن‌زاده آملى مجلدات پانزده تا نوزده را مرقوم داشته و دو جلد آخر يعنى جلد بيست و بيست و يك به قلم مرحوم حاج شيخ محمد باقر كمره‌اى انجام يافته و به اين ترتيب شرح مزبور نسبت به تمام شرح نهج البلاغه پايان گرفته است.

[3]. «ناكس» به معناى واژگون از ريشه «نكس» بر وزن «حدس» به معناى واژگون ساختن چيزى گرفته شده است.

[4]. «خالس» به معناى رباينده از ريشه «خلس» بر وزن «فلس» به معناى ربودن چيزى با حيله گرفته شده است و اختلاس نيز به همين معناست.