حريفى است شكست‌ناپذير، و جنايتكارى است غير قابل تعقيب، دامهايش بر دست‌وپاى شما افتاده و مصائب و مشكلاتش سراسر وجود شما را احاطه كرده، تيرهايش شما را هدف قرار داده، و هيبت و صولت آن بر شما عظيم است، جملاتش پى‌درپى بر شما وارد مى‌شود، و ضربه‌هايش كمتر به خطا مى‌رود.

نزديك است كه سايه‌هاى تاريك مرگ شما را بپوشاند، و شدت دردهايش شما را فراگيرد، و ظلمت شديد آسيبهاى سخت آن بر شما مسلّط شود. تاريكى سكرات مرگ بر شما چيره گردد، و دردهاى جانكاه خروج روح از بدن بر شما عارض شود و پرده‌هاى تاريك آن بر شما فروافتد، و شربت ناگوارش بر شما چشانده شود. ناگهان مرگ بر شما وارد مى‌شود و با ورود خود، شما را حتّى از سخنان آهسته و در گوشى، ساكت مى‌سازد. اهل مجلستان را پراكنده مى‌كند، آثارتان را محو و خانه‌هايتان را بى‌صاحب مى‌سازد. وارثان شما را برمى‌انگيزد تا اموالتان را در ميان خود تقسيم كنند. در حالتى كه حتى دوستان صميمى و خاص، سودى به حالتان ندارند و خويشاوندان دلسوز و غمگين، قادر بر دفع آن از شما نيستند و دشمنان شماتتگر از مرگتان جزع نمى‌كنند!

شرح و تفسير سرنوشتى كه راه فرار از آن نيست‌

امام عليه السّلام در بخش دوم اين خطبه به لزوم بهره‌گيرى از فرصتهاى پيش از فرا رسيدن اجل سفارش مى‌كند و بر آن تأكيد مى‌ورزد و مى‌فرمايد: «تا هنگامى كه فرصت براى قبولى اعمال داريد، و توبه سودمند است و دعا به اجابت مى‌رسد و در آرامش به سر مى‌بريد و قلمها (ى فرشتگان براى نوشتن اعمال صالح) در جريان است، عمل كنيد»؛ (فاعملوا و العمل يرفع، و التّوبة تنفع، و الدّعاء يسمع،