آرى با اين همه گناه كه دارى اين‌گونه به تو محبّت دارد، حال درباره او چه فكر مى‌كنى اگر اطاعتش مى‌كردى؟ به خدا سوگند اگر اين وضعى كه تو با خدا دارى (كه پيوسته عصيانش مى‌كنى و او همواره لطف و محبّت مى‌كند) درميان دو نفر كه در نيرو و توان مساوى بودند وجود داشت تو نخستين كسى بودى كه خود را به سبب اخلاق ناپسند و كردار بد، محكوم و نكوهش مى‌كردى (به يقين اگر اين وضع ميان مولا و عبد باشد به طريق اولى نكوهيده‌تر است).

شرح و تفسير از او رحمت و از تو عصيان؟!

امام عليه السّلام در اين بخش از خطبه، انسانها را به داورى بر خويشتن دعوت مى‌كند، و دلايل محكوميت او را بر مى‌شمرد. از جمله اينكه او از يك‌سو پيوسته در طريق نافرمانى گام مى‌نهد؛ ولى از سوى ديگر خداوند، همواره فضل و رحمتش را بر او فرومى‌ريزد. مى‌فرمايد: «خوب تصوّر كن در همان هنگام كه تو از خداى خود روى مى‌گردانى او (با دادن انواع نعمتها) به تو روى مى‌آورد او تو را به عفو و بخشش خويش فرامى‌خواند و در زير پوشش فضل و رحمتش قرار مى‌دهد در حالى كه تو همچنان به او پشت كرده و به غير او روى مى‌آورى»؛ (و تمثّل‌ [1] في حال تولّيك عنه إقباله عليك، يدعوك إلى عفوه، و يتغمّدك‌ [2] بفضله، و أنت متولّ عنه إلى غيره).

راستى اسف‌بار و شرم‌آور است كه انسان مولاى كريمى داشته باشد كه همواره انواع نعمتهايش شامل حال او گردد؛ ولى او پيوسته از او روى بگرداند،

[1]. «تمثّل»- همان‌طور كه در خطبه قبل نيز اشاره شد- از ريشه «مثول» بر وزن «حلول» به معناى مجسم ساختن گرفته شده است.

[2]. «يتغمّد» در اصل از ريشه «غمد» بر وزن «هند» به معناى غلاف شمشير گرفته شده و «تغمّد» به معناى در غلاف كردن است. سپس به معناى فراگرفتن و پوشاندن بكار رفته است و در جمله بالا نيز به همين معناست كه «فضل خداوند تو را فراگرفته، پوشانده است».