را براين بيمارى‌ات شكيبا ساخته و بر مصائب خود صبور كرده و از گريه بر خويشتن باز داشته است؟! در حاليكه هيچ‌چيز براى تو عزيزتر از نفس خودت نيست. چگونه ترس از بلاها و عذابهاى شبانه تو را بيدار نكرده درحالى كه بر اثر معصيت الهى هر روز، خود را به مرحله شديدترى از خشم خدا مى‌افكنى؟! حال كه چنين است بيمارى سستى دل خود را با داروى تصميم و عزم راسخ مداوا كن و اين خواب غفلتى كه چشمت را فروگرفته با بيدارى برطرف ساز، بنابراين مطيع خداوند باش و با ياد او انس گير!

شرح و تفسير چرا بر خود رحم نمى‌كنى؟

امام عليه السّلام در آغاز اين خطبه با استفاده از آيه بالا مى‌فرمايد: «اين انسان (در برابر گناهانى كه انجام مى‌دهد) نادرست‌ترين دليل براى خود اقامه مى‌كند، و اين بى‌خبر مغرور به بدترين عذر متوسّل مى‌شود چرا كه بيشترين جهل و نادانى را نسبت به خود دارد!؛ (أدحض‌ [1] مسؤول حجّة، و أقطع مغترّ معذرة، لقد أبرح‌ [2] جهالة بنفسه).

در واقع امام عليه السّلام به اين نكته اشاره مى‌كند كه خداوند در اين آيه مى‌فرمايد:

پروردگار تو اين همه كرم درباره تو كرده است، از فرق تا قدم، غرق نعمتهاى گوناگون معنوى و مادى او هستى، باز هم مغرور و گستاخ و نافرمانى؟! هيچ دليلى از تو پذيرفته نيست و هيچ عذرى ندارى و عملت نشان مى‌دهد كه هرگز خود را نشناخته‌اى.

[1]. «أدحض» از ريشه «ادحاض» به معناى باطل كردن و مغلوب نمودن و از ريشه «دحض» به معناى مغلوب شدن گرفته شده است.

[2]. «أبرح» از ريشه «برح» بر وزن «حرف» به معناى شدت است و گاه به معناى زوال نيز آمده است و در جمله بالا معناى اوّل اراده شده است.