شرح و تفسير مردان الهى و اهل ذكر

امام عليه السّلام بعد از بيان آثار ذكر خدا در صيقل دادن دلها و آثار گسترده آن در روح و جان آدمى به شرح حال كسانى مى‌پردازد كه به راستى اهل ذكرند و صفات آنها را يكى بعد از ديگرى بيان مى‌كند. نخست مى‌فرمايد: «ياد خدا اهلى دارد كه آن را به جاى (زرق و برق) دنيا بر گزيده‌اند»؛ (و إنّ للذّكر لأهلا أخذوه من الدّنيا بدلا).

اشاره به اينكه ياد خدا سبب مى‌شود كه فريفته ماديّات زودگذر دنيا نشوند همان دنيايى كه عشق به آن در احاديث اسلامى «رأس كلّ خطيئة» و منشأ انواع گناهان شمرده شده است.

البتّه مفهوم اين سخن اين نيست كه آنها مانند راهبان دير نشين و تاركان دنيا پشت پا به زندگى اجتماعى مى‌زنند (به قرينه جمله‌هايى كه بعد از آن مى‌آيد) بلكه منظور اين است آنها اسير چنگال دنيا نمى‌شوند.

در اينكه منظور از «ذكر» و «اهل» چيست؟ دو تفسير عمده براى آن ذكر شده است: يكى خاص و ديگرى عام؛ تفسير خاص آن اين است كه منظور از ذكر پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله يا قرآن است و اهل ذكر «اهل بيت» و امامان معصوم‌اند و صفاتى كه بعد از اين جمله درباره اهل ذكر آمده به طور كامل بر آنها منطبق مى‌شود.

مفهوم عام آن همه عالمان با تقوا و مؤمنان كامل را شامل مى‌شود و صفاتى كه بعد از آن است نيز بر آنها منطبق است.

البتّه هيچ مانعى از جمع در ميان اين دو معنا نيست؛ مفهوم جمله عام است و اهل بيت، مصداقهاى بارز و چهره‌هاى درخشان آن هستند.

آنگاه امام عليه السّلام در ادامه اين سخن آثار ذكر اللّه را در وجود اين گروه در ضمن پنج وصف بيان مى‌كند و مى‌فرمايد: «لذا هيچ تجارت و داد و ستدى آنها را از ياد خدا باز نداشته است»؛ (فلم تشغلهم تجارة و لا بيع عنه).