منحرف شده بود طريقش را نكوهش مى‌كردند و از هلاكت بر حذر مى‌داشتند (آرى!) آنها چراغهاى روشن تاريكيها بودند و راهنمايان در برابر شبهات!

شرح و تفسير راهنمايان ره پويان راه حق‌

نخست بايد به سراغ تفسير آيه سوره نور برويم تا بيانات پرمعناى امام عليه السّلام در شرح آن روشن‌تر شود.

قرآن مجيد در سوره نور آيه 35 «اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ» از نور خداوند سخن مى‌گويد و با مثالى زيبا كه پر از نكات آموزنده است آن را شرح مى‌دهد و سپس در آيات بعد مى‌فرمايد: اين چراغ پر فروغ در خانه‌هايى قرار دارد كه خداوند آنها را از نفوذ شياطين در امان داشته است. و در ادامه مى‌افزايد: در اين خانه نورانى مردان با شخصيتى هستند كه پيوسته خدا را ياد مى‌كنند، نماز را بر پا مى‌دارند و زكات را ادا مى‌كنند و از روز قيامت بيمناكند.

روشن است كه اين رجال در درجه اوّل پيامبران و امامان معصوم‌اند و در درجه بعد پويندگان مخلص راه آنان.

با توجّه به اين اشاره اجمالى به تفسير خطبه مى‌پردازيم، امام عليه السّلام در بخش آغازين اين خطبه مى‌فرمايد: «خداوند سبحان و متعال ياد خويش را مايه جلاى قلبها قرار داده كه بر اثر آن گوش، پس از سنگينى (بر اثر غفلت) شنوا مى‌شود و چشم، پس از كم سويى بينا مى‌گردد و از لجاجت و عناد، به انقياد و اطاعت باز مى‌گردد (و رام مى‌شود)»؛ (إنّ اللّه سبحانه و تعالى جعل الذّكر [1] جلاء [2] للقلوب،

[1]. «ذكر» به معناى يادآورى است و در اينجا منظور ذكر خداست كه بر سه گونه است: قلبى، زبانى و عملى كه هنگام فراهم شدن اسباب معصيت به ياد خدا بيفتد و آن را ترك كند. گاه گفته مى‌شود كه ذكر هم ياد خدا را شامل مى‌شود و هم ياد قيامت، نبوّت، ولايت و آيات الهى را.

[2]. «جلاء» به معناى صيقل زدن، روشن ساختن و نورانى كردن است. به سرمه نيز جلاء گفته مى‌شود، زيرا به چشم روشنى مى‌بخشد.