شرح و تفسير هدايت يافتگان‌

امام عليه السّلام در اين بخش همه مردم را مخاطب ساخته و آنها را به پيمودن راه علماى ربّانى كه اوصاف آنها در بخش گذشته به طور مشروح بيان شد، دعوت مى‌كند و در واقع در اين بخش مراحل سير و سلوك الى اللّه را بر مى‌شمرد؛ نخست مى‌فرمايد: «هر انسانى بايد نصيحت مرا كه جز قبول آن، پاداشى از وى نمى‌طلبم از من بپذيرد (و در راه عالمان ربّانى گام نهد) از حادثه كوبنده (مرگ) پيش از رسيدنش برحذر باشد، و هركس بايد به مدّت كوتاه عمر و اقامت اندكش در اين منزلگاه نظر افكند تا آن را به منزلگاهى والا مبدّل سازد و براى محلّى كه او را بدانجا مى‌برند و شناخت نيازهاى جايگاه آينده‌اش، آنچه را در توان دارد به كار گيرد»؛ (فليقبل امرء كرامة [1] بقبولها، وليحذر قارعة [2] قبل حلولها، و لينظر امرؤ في قصير أيّامه، و قليل مقامه، في منزل حتّى يستبدل به منزلا، فليصنع لمتحوّله، و معارف منتقله).

امام عليه السّلام در اوّلين گام همگان را توجّه به كوتاهى عمر دنيا و پايان زندگى و فرا رسيدن مرگ مى‌دهد تا همچون دنياپرستان آخرت را به فراموشى نسپارند و دنيا را محلّ اقامت هميشگى خويش نپندارند.

اين همان حالت يقظه و بيدارى است كه نخستين مرحله سير و سلوك الى اللّه را تشكيل مى‌دهد، چه عاملى براى بيدارى بهتر از ذكر مرگ و حلول اجل؟

[1]. «كرامة» در اصل به معناى شرافت، شخصيت، ارزش، احترام و نعمت است و در اينكه در جمله بالا چه معنايى دارد بعضى آن را مفعول به دانسته‌اند و گفته‌اند: مفهوم جمله اين است كه بايد هر انسانى كرامت الهى و نعمت او را به وسيله پذيرش اين صفات برجسته بپذيرند، بنابراين كرامت به معناى كرامة اللّه و اشاره به نعمتهاى اوست. احتمال ديگر اين است كه «كرامة» از قبيل مفعول‌له باشد و مفهوم جمله چنين است كه هر انسانى براى كرامت و محبّت اين سخن را از من بپذيرد.

[2]. «قارعه» از ريشه «قرع» به معناى كوبيدن گرفته شده و «قارعه» به حوادث مهم و كوبنده گفته مى‌شود؛ مانند مرگ، زلزله. يكى از نامهاى قيامت نيز «قارعه» است، زيرا با حوادث كوبنده‌اى همراه است.