(همانند سيبى كه مدّتى بماند و رو به خشكى بگذارد) اين چين خوردگيها كوهها و درهاى عظيم را تشكيل دادند، كوهها پيوسته به آسمان پيش مى‌رفت و ريشه‌هاى آن در موادّ مذاب درون زمين فرومى‌رفت و به اين ترتيب سطح زمين به شكل كنونى درآمد.

سپس در توضيح بيشتر مى‌افزايد: «كوهها را از سطح زمين بالا كشيد و پايه‌هاى آنها را در اعماق زمين و قرارگاهشان را ثابت نگه داشت، قلّه‌ها را مرتفع ساخت و تپّه‌ها را گسترش داد»؛ (فأنهد [1] جبالها عن سهولها، و أساخ‌ [2] قواعدها في متون أقطارها و مواضع أنصابها [3]، فأشهق‌ [4] قلالها، و أطال أنشازها [5]).

اين جمله به خوبى نشان مى‌دهد كه كوههاى زمين علاوه بر قامت كشيده‌اى كه در بيرون دارند داراى ريشه‌هاى عظيمى در زير زمين هستند همان ريشه‌هايى كه آنها را از درون به هم پيوند مى‌دهد، درست مانند درختى كه هرقدر ساقه و شاخه‌هايش در آسمان بيشتر پيش مى‌رود و ريشه‌هايش در اعماق زمين فروتر خواهد رفت، زيرا قامت بلند و استوار را ريشه‌هاى عظيم و محكم نگه مى‌دارد.

آنگاه امام عليه السّلام فوايد وجود كوهها را ذكر مى‌كند كه از همه مهم‌تر حفظ آرامش زمين و ساكنان آن است و در عباراتى پرمعنا و حساب شده مى‌فرمايد: «خداوند كوهها را تكيه‌گاه زمين و همچون ميخهايى در آن كوبيد؛ به‌گونه‌اى كه زمين در عين حركت، آرام گرفت، تا اهل خود را در اضطراب فرونبرد؛ يا آنچه را كه بر دوش حمل كرده، فرو نيندازد، يا از جايگاه خويش زايل نگردد»؛ (و جعلها

[1]. «أنهد» از ريشه «نهود» به معناى برآمدن و برجسته شدن گرفته شده است.

[2]. «اساخ» از ريشه «سوخ» بر وزن «قول» به معناى فرورفتن يا فرورفتن در آب است و «أساخ» يعنى فروبرد.

[3]. «انصاب» جمع «نصب» بر وزن «كتب» به معناى اجسامى است كه آن را در جايى نصب مى‌كنند و نصب به گفته مرحوم طبرسى در مجمع البيان گاه معناى جمعى دارد و گاه معناى مفرد.

[4]. «أشهق» از ريشه «شهوق» به معناى بالا رفتن گرفته شده و «اشهق» يعنى بالا برد.

[5]. «أنشاز» جمع «نشز» بر وزن «مرض» از ريشه «نشوز» گرفته شده كه پيش از اين در همين بخش از خطبه تفسير شده است.