بخش سوم‌

و رجل سمع من رسول اللّه شيئا لم يحفظه على وجهه، فوهم فيه، و لم يتعمّد كذبا، فهو في يديه، و يرويه و يعمل به، و يقول: أنا سمعته من رسول اللّه صلّى اللّه عليه و اله، فلو علم المسلمون أنّه و هم فيه لم يقبلوه منه، و لو علم هو أنّه كذلك لرفضه!

و رجل ثالث، سمع من رسول اللّه صلّى اللّه عليه و اله شيئا يأمر به، ثمّ إنّه نهى عنه، و هو لا يعلم، أو سمعه ينهى عن شئ، ثمّ أمر به و هو لا يعلم، فحفظ المنسوخ، و لم يحفظ النّاسخ، فلو علم أنّه منسوخ لرفضه، و لو علم المسلمون إذ سمعوه منه أنّه منسوخ لرفضوه.

ترجمه‌

(ديگر از عوامل احاديث اين است كه) كسى از رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله چيزى را شنيده است؛ امّا به صورت صحيح آن را به خاطر نسپرده و در آن اشتباه نموده، هر چند از روى علم و عمده به آن حضرت دروغ نبسته است. اين حديث آميخته با خطا در اختيار اوست و آن را روايت و به آن عمل مى‌كند و مى‌گويد: من آن را از رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله شنيده‌ام. اگر مسلمانان مى‌دانستند او در مورد آن حديث گرفتار اشتباه شده آن را از او نمى‌پذيرفتند و اگر خود او نيز مى‌دانست چنين است آن را رها مى‌كرد.

گروه سوم كسانى هستند كه حديثى از پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله شنيده‌اند كه در آن به چيزى امر فرموده، سپس (در حديث ديگرى) از آن نهى كرده (و حكم اوّل را نسخ فرموده) در حالى كه آن شنونده از حكم دوم باخبر نبوده (و نمى‌دانسته كه‌