رسانه‌هايى كه در اختيار دارند و به كمك منافقانى كه در هر جامعه‌اى ديده مى‌شوند، بر مردم مسلّط شده افكارشان را مى‌دزدند و آنها را فريب داده به دنبال خود مى‌كشانند.

امام عليه السّلام در پايان اين بخش از خطبه مى‌فرمايد: «اين يكى از چهار گروه است»؛ (فهذا أحد الأربعة).

نكته‌ها

1. منافقان در عصر رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله‌

كسانى كه با قرآن آشنا هستند به خوبى مى‌دانند كه در سوره‌ها و آيات مختلف نكوهش شديدى از منافقان شده و اين نشان مى‌دهد كه آنها جمعيّت كمى نبودند و برنامه آنها از آنجا شروع شد كه پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله به مدينه آمد و مورد استقبال گرم دو قبيله بزرگ اوس و خزرج قرار گرفت و حكومت اسلامى تشكيل شد.

امّا گروهى كه منافع خود را با ظهور اسلام در خطر ديدند به ظاهر، اسلام را پذيرفتند؛ ولى در واقع با پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله و آيين او دشمن بودند.

با اينكه منافقان سعى در استتار خويش داشتند، در لحظات حساس كه طوفانهاى سياسى و اجتماعى مى‌وزيد نقاب از چهره آنها كنار مى‌رفت و شناخته مى‌شدند، گاه با كناره‌گيرى از جنگ، گاه با طرح مسجد ضرار، گاه با جاسوسى براى مشركان در آستانه فتح مكّه و گاه از طريق دامن زدن به مسئله افك، چهره واقعى خود را نشان مى‌دادند.

مسأله نفاق بعد از فتح مكّه گسترش بيشترى پيدا كرد، زيرا ابو سفيان دشمن شماره يك اسلام و هواخواهان او از ترس جان، اسلام را ظاهرا پذيرفتند؛ ولى هر زمان در انتظار فرصتى براى ضربه زدن به آن بودند.