جاهليّت آن نيكيها و سنّتهاى الهى از جامعه رخت بربسته و زشتيهاى عصر جاهليّت كه پشت كرده بود به جامعه اسلامى روى آورده بود.

سپس به عنوان مقدمه‌اى براى تجليل از مقام شهيدان راه خدا و تقويت فرهنگ جهاد و شهادت در برابر ظالمان و ستمگران مى‌فرمايد: «بندگان نيك خدا به سرعت عزم بر كوچ گرفتند و متاع اندك دنياى فانى را با سرمايه فراوان آخرت ماندگار، مبادله نمودند»؛ (و أزمع‌ [1] التّرحال‌ [2] عباد اللّه الأخيار، و باعوا قليلا من الدّنيا لا يبقى بكثير من الآخرة لا يفنى).

اين تعبير لطيف اشاره به اين است كه آن نيكان و پاكانى كه شرب شهادت نوشيدند و در راه خدا به اين افتخار بزرگ نايل شدند نه تنها زيانى نكردند، بلكه تجارت پرسودى نمودند، متاع قليل فانى را به متاع كثير باقى فروختند.

كسانى هم كه افتخار شهادت پيدا نكردند امّا در جهاد با نفس پيروز شدند و زرق‌وبرق دنياى فانى را به سعادت آخرت فروختند آنها نيز در سلسله اين گروه از عباد اللّه الاخيار جاى دارند.

در ادامه اين سخن، با تأكيد مى‌فرمايد: «راستى برادران ما كه خونشان در صفين ريخته شد (و شربت شهادت نوشيدند) اگر امروز زنده نيستند كه از اين لقمه‌هاى گلوگير بخورند و از اين آبهاى ناگوار بنوشند چه ضررى كرده‌اند؟»؛ (ما ضرّ إخواننا الّذين سفكت دماؤهم- و هم بصفّين- ألّا يكونوا اليوم أحياء؟ يسيغون‌ [3] الغصص و يشربون الرّنق! [4]).

اشاره به اينكه آنها رفتند و آسوده شدند و امروز ما مانديم و اين اوضاع نابسامان.

[1]. «أزمع» از ريشه «زمع» بر وزن «شمع» در اصل به معناى تصميم گرفتن بر چيزى است.

[2]. «ترحال» از ريشه «رحلت» به معناى كوچ كردن و رهسپار شدن است.

[3]. «يسيغون» از ريشه «سوغ» بر وزن «فوق» و سيغ، بر وزن «سيل» به معناى گوارا.

[4]. «رنق» به معناى كدر است.