بعضى از شارحان نهج البلاغه در اينجا اشكالى مطرح كرده‌اند، كه چگونه امام تقاضاى اتمام نعمت مى‌كند، در حالى كه قرآن مى‌گويد: «وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لا تُحْصُوها» [1] اشاره به اينكه نعمتهاى الهى قابل شمارش نيست و حد و مرز ندارد؟

ولى بايد توجه داشت كه تكميل نعمت درجات و مراحلى دارد؛ اگر به مرحله نهايى آن هيچ‌كس نمى‌رسد، مراحل ديگرش قابل وصول است و امام آن را از خدا تقاضا مى‌كند.

سپس حضرت شهادت به نبوّت پيامبر را با ذكر اوصاف برجسته آن حضرت مطرح مى‌كند و مى‌فرمايد: «و گواهى مى‌دهيم كه محمّد بنده و فرستاده اوست، همان كسى كه در راه رضاى خدا در درياى مشكلات غوطه‌ور شد، و جام هرمصيبتى را جرعه جرعه نوشيد»؛ (و نشهد أنّ محمّدا عبده و رسوله، خاض إلى رضوان اللّه كلّ غمرة [2]، و تجرّع فيه كلّ غصّة [3]).

اين دو وصفى كه امام عليه السّلام درباره پيامبر صلّى اللّه عليه و اله بيان فرموده، جامع همه اوصاف خير است؛ ايستادن در برابر مشكلات و تحمّل در برابر مصائب. تا آن مقاومت و تحمّل نباشد هيچ‌كار مهمى به سامان نمى‌رسد.

جمله‌ «تجرّع فيه كلّ غصّة» نشان مى‌دهد كه حوادث گلوگير در برابر پيامبر يكى، دو تا نبود، بلكه او جرعه جرعه از جام مصائب مى‌نوشيد و تحمّل مى‌كرد؛ جمعى از بهترين يارانش را از او گرفتند صبر كرد، انواع مشكلات و موانع بر سر راه او ايجاد كردند؛ ولى از همه آنها عبور نمود و اين در واقع درسى است براى همه كسانى كه مى‌خواهند با طاغوت‌ها مبارزه كنند و به اصلاح جامعه خويش بپردازند.

سپس امام عليه السّلام بخشى از مشكلات عظيم پيامبر اسلام را در دوران رسالتش در چند

[1]. ابراهيم، آيه 34.

[2]. «غمره» در اصل از «غمر» بر وزن «خمر» به معناى از بين بردن اثر چيزى است. سپس به آب زيادى كه همه چهره چيزى را مى‌پوشاند و مسير خود را مى‌شويد و پيش مى‌رود «غمره» و «غامر» گفته مى‌شود.

[3]. «غصّه» در اصل به معناى غذا، آب و يا شى‌ء ديگرى است كه در گلوگير مى‌كند. انسان چون هنگام غم و اندوه، احساس مى‌كند چيزى در گلويش گير كرده است از آن تعبير به غصّه مى‌شود.