شرح و تفسير برنامه شبانه پرهيزكاران‌

امام عليه السّلام در اين بخش از خطبه به ذكر برنامه شبانه پرهيزكاران مى‌پردازد و انگشت بر جزئيات آن مى‌نهد و راه را براى پيمودن جهت همگان هموار مى‌سازد و مى‌فرمايد: «اما در شب بر پاى خود (به نماز) مى‌ايستند و آيات قرآن را شمرده و با تدبر تلاوت مى‌كنند.

به وسيله آن، جان خويش را محزون مى‌سازند و داروى درد خود را از آن مى‌طلبند»؛ (أمّا اللّيل فصافّون أقدامهم، تالين لأجزاء القرآن يرتّلونها ترتيلا. يحزّنون به أنفسهم و يستثيرون‌ [1] به دواء دائهم).

اين جمله ممكن است اشاره به تلاوت قرآن در نماز شب باشد، زيرا قرآن را در حال قيام و بعد از سوره حمد نماز مى‌خوانند و نيز ممكن است اين دو جداى از هم باشد؛ يعنى به هنگام شب هم به نماز برمى‌خيزند و هم تلاوت قرآن دارند.

شايان ذكر است كه امام روش قرآن خواندن پرهيزكاران را در عبارت كوتاه و پرمعنايى بيان كرده است؛ اوّلا قرآن را به صورت «ترتيل» مى‌خوانند و معناى «ترتيل» شمرده خواندن و تأمل در مفاهيم آيات است. افزون بر اين مى‌فرمايد: آنها خود را كاملا مخاطب قرآن مى‌دانند، از بشارات قرآن، شاد و از انذارهاى قرآن در اندوه فرومى‌روند و داروى همه دردهاى اخلاقى و معنوى خود را در جاى جاى آيات قرآن جستجو مى‌كنند كه هم طبيب است و هم داروساز.

سپس در تشريح اين معنا مى‌فرمايد: «هنگامى كه به آيه‌اى مى‌رسند كه در آن تشويق است (تشويق به پاداش‌هاى بزرگ الهى در برابر ايمان و عمل صالح) با اشتياق فراوان بر آن تكيه مى‌كنند و چشم جانشان با علاقه بسيار در آن خيره مى‌شود و گويى آن‌

[1]. «يستثيرون» از ريشه «ثور» بر وزن «غور» و «ثوران» بر وزن «فوران» در اصل به معناى به هيجان آمدن و «استثارة» به معناى به هيجان درآوردن است و در جمله بالا به معناى جستجوگرى در آيات قرآن براى يافتن داروى بيماريهاى اخلاقى و معنوى است.