پرهيزگاران والامقام است، مى‌فرمايد: «آنها به كسانى مى‌مانند كه بهشت را با چشم خود ديده و در آن متنعم‌اند، و همچون كسانى هستند كه آتش دوزخ را مشاهده كرده و در آن معذّبند»؛ (فهم و الجنّة كمن قد رآها، فهم فيها منعّمون، و هم و النّار كمن قد رآها، فهم فيها معذّبون).

ايمان و يقين، مراحلى دارد؛ گروهى ايمانشان برخاسته از ادله عقلى است و دلايل كافى و شافى بر آن دارند. بزرگان اخلاق و عرفان با اقتباس از آيات قرآن از اين مرحله به علم اليقين تعبير كرده‌اند.

مرحله والاتر، مرحله شهود است. در اين مرحله انسان، استدلالات عقلى را پشت سر مى‌گذارد و به مقام شهود مى‌رسد و با چشم دل، خدا را مى‌بيند و عظمت او را مشاهده مى‌كند و هرگونه شك و ترديد و وسوسه‌هايى كه گاهى در اعماق استدلالات عقلى نيز وجود دارد از او زايل مى‌شود و آن را مقام عين اليقين گويند.

مرحله سوم كه مخصوص خاصان و مقربان است مرحله حق اليقين است و آن، اين است كه انسان به جايى مى‌رسد كه خويشتن خويش را فراموش مى‌كند، آنچه مى‌بيند خداست و غير او از نظرش محو مى‌شود.

در حقيقت مرحله اوّل، جنبه عمومى دارد و همه مؤمنان راستين را شامل مى‌شود.

مرحله دوم ويژه پرهيزكاران مخلص و مجاهد است و مرحله سوم ويژه گروه خاصى از اولياء اللّه، همچون معصومان عليهم السّلام است و هريك از اينها آثارى دارد.

يكى از آثار مرحله شهود كه درباره پرهيزكاران در اين خطبه به آن اشاره شده اين است كه خود را در حضور دائم در برابر حق مى‌بينند و پيوسته سر بر فرمان او هستند و قداست زندگى آنها گواه بر ايمان شهودى آنهاست.

در حديث معروفى از امام صادق عليه السّلام مى‌خوانيم كه فرمود يك روز پيامبر صلّى اللّه عليه و اله بعد از نماز صبح، چشمش به جوانى افتاد كه بسيار خواب‌آلود بود، اندامش نحيف و لاغر به نظر مى‌رسيد، رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله او را با نام صدا زد و فرمود: «كيف أصبحت يا فلان؟؛ چگونه‌