خطبه 193 [1] و من خطبة له عليه السّلام يصف فيها المتّقين‌

روي أن صاحبا لأمير المؤمنين عليه السّلام يقال له همّام كان رجلا عابدا، فقال له: يا أمير المؤمنين، صف لي المتّقين حتّى كأنى أنظر إليهم. فتثاقل عليه السّلام عن جوابه ثمّ قال: يا همّام! اتّق اللّه و أحسن: ف «إِنَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِينَ اتَّقَوْا وَ الَّذِينَ هُمْ مُحْسِنُونَ» فلم يقنع همّام بهذا القول حتّى عزم عليه، فحمد اللّه و أثنى عليه، و صلّى على النّبيّ صلّى اللّه عليه و اله ثمّ قال عليه السّلام:

[1]. سند خطبه:

اين خطبه از خطبه‌هاى بسيار معروف و معتبر است كه با سندهاى مختلف (غير از نهج البلاغه) نقل شده است. گروهى از راويان آن قبل از سيّد رضى و گروهى بعد از او مى‌زيسته‌اند.

صاحب كتاب مصادر نهج البلاغه مى‌گويد: از كسانى كه قبل از سيّد رضى اين خطبه را نقل كرده‌اند مرحوم صدوق در امالى و ابن شعبه (معاصر شيخ صدوق) در تحف العقول و سليم بن قيس در كتاب خود آورده است. ابن قتيبه (متوفاى قرن سوم) نيز مقدارى از اين خطبه را در كتاب الزهد از كتاب عيون الاخبار نقل كرده است.

از جمله كسانى كه بعد از سيّد رضى اين خطبه را با اسناد ديگرى نقل كرده‌اند و متن آن، نشان مى‌دهد از منبعى غير از نهج البلاغه گرفته شده است، سبط ابن جوزى در تذكرة و ابن طلحه شافعى در مطالب السؤول و كراجكى در كنز الفوائد هستند كه با تفاوتهايى آن را نقل كرده‌اند. (مصادر نهج البلاغه، جلد 3، صفحه 65).