مى‌افزايد: «اين آزمايشى بزرگ و امتحانى شديد و آزمونى آشكار و پاكسازى است مؤثر كه خدا آن را سبب رحمتش و وصول به بهشتش قرار داده است»؛ (ابتلاء عظيما، و امتحانا شديدا، و اختبارا مبينا، و تمحيصا بليغا، جعله اللّه سببا لرحمته، و وصلة إلى جنّته).

تعبير به ابتلا، امتحان و اختبار هرسه تعبير دلالت بر آزمودن دارد؛ ولى در يكى با وصف عظيم و ديگرى شديد و ديگرى مبين ذكر شده و مقصود امتحانى بسيار مهم است كه هم بزرگ باشد هم شديد و هم آشكار و آزمون حج داراى اين اوصاف سه‌گانه است و جمله‌ (تمحيصا بليغا) اشاره به نتيجه اين آزمون است كه تأثير عميقى در خالص گردانيدن دلها و نيّات دارد، آن‌گونه كه در روايات وارد شده است كه زوّار خانه خدا هنگامى كه از اين مراسم بزرگ برمى‌گردند، چون انسانى هستند كه از نو تولد يافته‌اند.

همان‌گونه كه امام صادق عليه السّلام مى‌فرمايد: پدرم مى‌فرمود: «من أمّ هذا البيت حاجّا أو معتمرا مبرأ من الكبر، رجع من ذنوبه كهيئة يوم ولدته أمّه؛ كسى كه قصد اين خانه به عنوان حج يا عمره كند در حالى كه دور از كبر و غرور باشد، از گناهان خود پاك مى‌شود آن‌گونه كه از مادر متولد شده بود». [1]

تمام اين بيانات در راستاى هدف خطبه است كه همان مبارزه با كبر و غرور و خودخواهى و خودبينى است، زيرا حج لباس غرور و خودبينى را از تن انسان بيرون مى‌آورد و درس تواضع و اخلاص و فروتنى را به او مى‌آموزد.

(1). الكافى، جلد 4، صفحه 252، حديث 2 باب فضل الحج و العمرة.