او را كامل كردم و از روح خود در او دميدم همگى براى او سجده كنيد، فرشتگان همه بدون استثنا سجده كردند جز ابليس»؛ (ثمّ اختبر بذلك ملائكته المقرّبين، ليميز المتواضعين منهم من المستكبرين، فقال سبحانه و هو العالم بمضمرات القلوب، و محجوبات الغيوب: «إِنِّي خالِقٌ بَشَراً مِنْ طِينٍ فَإِذا سَوَّيْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي فَقَعُوا لَهُ ساجِدِينَ فَسَجَدَ الْمَلائِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ إِلَّا إِبْلِيسَ»).

به يقين، آزمون خدا با آزمون بندگان متفاوت است؛ ما هنگامى كه چيزى يا كسى را مى‌آزماييم مى‌خواهيم جهل خود را درباره آن تبديل به علم كنيم، لذا از آن تعبير به اختبار (خبر گرفتن و خبردار شدن) مى‌كنيم؛ ولى خداوند كه طبق جمله‌هاى بالا عالم به مكنونات دلها و محجوبات غيوب است هرگز نمى‌خواهد با آزمايشهاى خود چيزى بر علمش بيفزايد، بلكه آزمايش او براى اين است كه نيات باطنى و خلقيات درونى و اسرار مخفى بندگانش در لباس افعال ظاهر گردد تا مستحقّ جزا شوند، زيرا نيّت به تنهايى براى اين معنا كافى نيست، آنچه براى ثواب و عقاب لازم است انجام اعمال است.

اين همان چيزى است كه امام عليه السّلام در جايى ديگر مى‌فرمايد: «انّه يختبرهم بالأموال و الأولاد ليتبيّن السّاخط لرزقه و الرّاضى بقسمه و إن كان سبحانه أعلم بهم من أنفسهم لكن لتظهر الأفعال الّتى بها يستحقّ الثّواب و العقاب؛ خداوند انسان‌ها را با اموال و فرزندانشان مى‌آزمايد تا آن كس كه از روزى خود ناخشنود است از آن كس كه خرسند است شناخته شود هرچند خداوند به احوالشان از خودشان آگاهتر است (آرى! او بندگان خود را مى‌آزمايد) تا افعالى كه سبب استحقاق پاداش يا كيفر است آشكار گردد». [1]

سپس به شرح حال ابليس پرداخته و دليل مخالفت او را با فرمان قطعى خداوند چنين بيان مى‌كند: «تعصب و نخوت او را فراگرفت و به جهت خلقتش (از آتش) بر آدم افتخار كرد و به سبب اصل و ريشه‌اش نسبت به آدم تعصب ورزيد، از اين‌رو اين دشمن‌

[1]. نهج البلاغه، كلمات قصار، 93.