همچون سفر سرنوشت‌ساز آخرت و بى‌شك اگر انسان با پرونده‌اى پاك و نامه اعمالى پر از حسنات و خالى از سيّئات به سراغ آن رود، جاى نگرانى نيست.

آن‌گاه امام عليه السّلام به ذكر بخشى از حوادث تكان‌دهنده مرگ و قبر مى‌پردازد و مى‌فرمايد:

«و پيش از فرارسيدن قيامت، امورى است كه مى‌دانيد از جمله: تنگى قبرها، شدت غم و اندوه، ترس از حوادث قيامت، بيم و وحشت پى‌درپى، درهم فرورفتن استخوانها (بر اثر فشار قبر)، كر شدن گوشها، تاريكى لحد، ترس از وعده عذاب، غم و اندوه تنگناى گور و پوشانده شدن آن از سنگها (و سرانجام خفتن در زير خروارها سنگ و خاك)»؛ (و قبل بلوغ الغاية ما تعلمون من ضيق الأرماس‌ [1]، و شدّة الإبلاس‌ [2]، و هول المطّلع‌ [3]، و روعات‌ [4] الفزع، و اختلاف الأضلاع‌ [5]، و استكاك‌ [6] الأسماع، و ظلمة اللّحد، و خيفة الوعد، و غمّ الضّريح‌ [7]، وردم‌ [8] الصّفيح‌ [9]).

با توجه به اينكه مرگ در نزد ما به معناى پايان همه چيز نيست و روح بعد از آن، هوشيار مى‌ماند و بسيارى از مسائل بعد از مرگ را لمس مى‌كند، قبرهاى تنگ و تاريكى‌

[1]. «ارماس» جمع «رمس» به معناى قبر و خاكى است كه قبر را با آن پر مى‌كنند. در اين خطبه به همان معناى قبر است.

[2]. «ابلاس» در اصل به معناى غم و اندوهى است كه در مواقع ناگوار به انسان دست مى‌دهد.

[3]. «مطّلع» در اصل به معناى محل بلندى است كه وقتى انسان از آنجا نگاه مى‌كند از وضع اطراف آگاه مى‌شود. سپس به مواقف روز قيامت يا عالم برزخ كه انسان از نتيجه اعمالش آگاه مى‌شود، اطلاق شده است.

[4]. «روعات» جمع «روع» به معناى ترس و وحشت است.

[5]. «اضلاع» جمع «ضلع» دنده‌هايى است كه اطراف سينه را گرفته است.

[6]. «استكاك» از ريشه «سكّ» به معناى مسدود كردن چيزى است و به بستن در و ناشنوا شدن گوش نيز اطلاق مى‌شود و «استكاك الاستماع» يعنى كر شدن گوشها در آستانه مرگ.

[7]. «ضريح» قبر يا شكافى است كه در وسط قبر براى «لحد» ايجاد مى‌كنند.

[8]. «ردم» بستن چيزى است و اين واژه به پر كردن گودال با خاك و همچنين به سدهاى بزرگ نيز اطلاق شده است.

[9]. «صفيح» به معناى سنگ‌هاى عريض و الواح پهن است.