را جز سينه‌ها و افكار امين و عقلهاى وزين درك نمى‌كنند.

اى مردم! از من سؤال كنيد پيش از آنكه مرا از دست دهيد، زيرا من به راههاى آسمان از راه‌هاى زمين آشناترم! (آرى بپرسيد) پيش از آنكه فتنه و فساد سرزمين شما را همچون شتر لجام‌گسيخته لگدمال كند (و سايه شوم خود را همه جا بگستراند) و عقلهاى مردم را بربايد.

شرح و تفسير هرچه مى‌خواهيد بپرسيد

امام عليه السّلام در اين بخش از خطبه به سه نكته مهم اشاره مى‌فرمايد: نخست تفسير روشنى از مسئله هجرت دارد. مى‌دانيم در آغاز دعوت پيامبر صلّى اللّه عليه و اله در مدينه، نشانه ايمان، هجرت بود؛ يعنى كسانى كه در مناطق ديگر از جمله مكه ايمان پيدا مى‌كردند بايد به حضور پيامبر صلّى اللّه عليه و اله بشتابند؛ هم تعاليم اسلام را فراگيرند و هم جمعيّت مؤمنان را با حضور خود تقويت كنند؛ ولى بعد از سيطره اسلام بر جزيرة العرب، هجرت ظاهرا مفهوم خود را از دست داد. ديگر لزومى نداشت كسانى كه در مناطق ديگر ايمان پيدا كرده‌اند به حضور پيامبر صلّى اللّه عليه و اله بشتابند؛ ولى هجرت به مفهوم ديگرى كه در واقع روح همان هجرت نخستين است، پايدار ماند.

امام عليه السّلام اشاره به اين معناى هجرت مى‌كند و مى‌فرمايد: «هجرت بر همان وضع نخستين خود باقى است. خداوند به كسانى كه در روى زمين زندگى مى‌كنند؛ خواه ايمانشان را پنهان نمايند يا آشكار سازند نيازى ندارد (و اگر دستور به هجرت داده به مصلحت اهل ايمان است كه بتوانند از اين طريق در مقابل دشمن قوى شوند)»؛ (و الهجرة قائمة على حدّها الأوّل. ما كان للّه في أهل الأرض حاجة من مستسرّ [1]

[1]. «مستسرّ» از ريشه «سرّ» گرفته شده و به معناى كسى است كه در پى اخفا كردن چيزى است.