كه به آن منتقل گشتند (سراى آخرت) را تباه كردند»؛ (و اشتغلوا بما فارقوا، و أضاعوا ما إليه انتقلوا).

از آن بدتر كه راه جبران بسته است، آن‌گونه كه امام به دنبال اين سخن مى‌فرمايد: «نه قدرت دارند از عمل زشتى كه انجام داده‌اند كنار روند و نه مى‌توانند بر كارهاى نيك خود چيزى بيفزايند»؛ (لا عن قبيح يستطيعون انتقالا، و لا في حسن يستطيعون ازديادا).

آيا ميوه‌اى كه از درخت جدا شد خواه رسيده باشد يا كال، ممكن است به شاخه‌ها بازگردد و راه خود را ادامه دهد؟ آيا فرزندى كه از مادر متولّد مى‌شود خواه جنين كامل باشد يا ناقص، امكان دارد به رحم مادر بازگردد و به تكامل خويش ادامه دهد؟ هرگز. آرى راهيان ديار آخرت نيز چنين‌اند، امكان بازگشتى به دنيا ندارند و به همين دليل، پرونده اعمال آنها براى هميشه بسته مى‌شود؛ نه خطايى را مى‌توانند جبران كنند و نه حسنه‌اى بر حسنات بيفزايند و بزرگ‌ترين مصيبت براى دنياپرستان گنهكار و آلوده همين مصيبت است وگرنه مردن اگر توأم با اعمال صالح باشد نه تنها مصيبت نيست، بلكه سعادت است و رحمت؛ شكستن قفس و آزاد شدن مرغ روح انسان و پرواز آن در فضاى عالم بالا. به همين دليل مولاى متقيان على عليه السّلام هنگامى كه ضربه اشقى الاولين و الآخرين، عبد الرحمن بن ملجم بر فرق مباركش وارد شد، فرمود: «فزت و ربّ الكعبة؛ به خداى كعبه رستگار شدم».

در جمله آخر اين فقره به بيان دليل اين ناكامى و تيره‌روزى مى‌پردازد، مى‌فرمايد:

(اينها به موجب آن بود كه) «آنها به دنيا انس گرفتند و فريبشان داد و به آن اعتماد كردند و بر زمينشان زد» (أنسوا بالدّنيا فغرّتهم، و وثقوا بها فصرعتهم‌ [1]).

آرى اعتماد بر دنيا همچون اعتماد بر سراب است كه انسان را در بيابان سوزانى به‌

[1]. «صرعت» از ريشه «صرع» بر وزن «فرع» به معناى بر خاك افكندن گرفته شده است.