از مسايل پيچيده و پشت پرده آگاهى ندارند! لذا امام عليه السّلام به دنبال اين سخن، شرايط اجتماعى آن روز را براى آن‌ها تشريح مى‌كند تا روشن شود كه پيشنهادشان در آن شرايط، عملى نيست. مى‌فرمايد: «آنان (كسانى كه بر عثمان شوريدند) همچنان بر قدرت و شوكت خويش باقى‌اند و (در حال حاضر) بر ما مسلّطاند و ما بر آن‌ها سلطه‌اى نداريم» (و القوم المجلبون‌ [1] على حدّ شوكتهم، يملكوننا و لا نملكهم!).

چگونه مى‌توان در آغاز امر خلافت در برابر يك گروه متشكل و منسجم و خشمگين ايستاد؟! جز اين كه خون‌هاى زيادى ريخته شود، نتيجه‌اى به بار نخواهد آمد! شاهد اين گفتار امام عليه السّلام روايتى است كه بعضى از شارحان نهج البلاغه نقل كرده‌اند كه امام عليه السّلام (در آغاز كار خود) مردم را جمع كرد و اندرز داد؛ سپس فرمود: «لتقم قتله عثمان» قاتلان عثمان بپا خيزند. در اين هنگام همه حاضران جز افراد كمى به پا خاستند. [2] سپس امام عليه السّلام به نكته ديگرى اشاره مى‌كند و مى‌فرمايد: «اين‌ها جمعيّتى هستند كه بردگان شما نيز با جوش و خروش به آنان پيوسته‌اند و اعراب باديه نشين نيز به آن‌ها ملحق شده‌اند (اضافه بر اين، آن‌ها يك دشمن خارجى نيستند؛ بلكه) در ميان شما قرار دارند و هر بلايى را كه بخواهند مى‌توانند بر سر شما بياورند» (و هاهم هؤلاء قد ثارت معهم عبدانكم، و التفّت إليهم أعرابكم، و هم خلالكم يسومونكم‌ [3] ما

[1] «مجلبون» از ماده «جلب» (بر وزن جنگ) در اصل به معناى سوق دادن و به پيش راندن است و به افرادى كه به آسانى تغيير موضع مى‌دهند. «جلب» (بر وزن غضب) مى‌گويند «جلب» و «اجلاب» به معناى جمع كردن و گردآورى نمودن آمده است و «مجلبون» در اين جا اشاره به شورشيانى است كه مردم را براى مخالفت با عثمان جمع كرده بودند.

[2] منهاج البراعه، جلد 10، صفحه 102. اين حديث را مرحوم علّامه مجلسى در جلد 31 بحار الانوار، صفحه 503 نقل كرده است.

[3] «يسومونكم» از ماده «سوم» (بر وزن قوم) به معناى جستجو كردن و دنبال چيزى رفتن و نيز به معناى تحميل كردن كارى بر ديگران آمده است.