آيا با اين حال شما قدرتى بر اجراى خواسته‌هاى خود داريد، اين كار (قيام شورشيان در برابر عثمان) كار دوران جاهليّت بود و اين گروه پشتيبان‌هايى دارند و اگر حركتى (براى مجازات قاتلان) صورت گيرد، مردم به چند گروه تقسيم مى‌شوند: گروهى همان را مى‌خواهند كه شما مى‌خواهيد و گروهى رأى‌شان بر خلاف رأى شماست و گروه سوّمى نه با شما هستند نه با آن‌ها (و به اين ترتيب شكاف عميقى در جامعه اسلامى رخ مى‌دهد) بنابر اين صبر كنيد تا مردم آرام گيرند و دل‌ها از تب و تاب بيفتد و حقوق به آسانى گرفته شود، مرا آسوده بگذاريد و به من فشار نياوريد و ببينيد چه دستورى از سوى من براى شما مى‌آيد. كارى نكنيد كه قدرت ما را تضعيف كند و شوكت ما را فرو ريزد و سستى و ذلّت به بار آورد. من (در برابر اين گروه) تا آن جا كه ممكن است خويشتن‌دارى مى‌كنم امّا اگر راه ديگرى نيابم، آخرين درمان، داغ كردن و سوزاندن (محل زخم) است!

شرح و تفسير علل تأخير در مجازات قاتلان عثمان‌

اين خطبه، چنان كه در آغاز آن گفته شد، پاسخى است براى ايرادى كه گروهى از صحابه و ياران آن حضرت مطرح مى‌ساختند و آن، اين كه چرا امام عليه السّلام درباره مجازات قاتلان عثمان، اقدام نمى‌كند؟ امام عليه السّلام ضمن يك تحليل بسيار دقيق و حساب شده، مطلب را موشكافى كرده و به آن‌ها پاسخ مى‌گويد. نخست مى‌فرمايد: «برادران من! از آن چه شما مى‌دانيد من بى‌اطلاع نيستم؛ ولى چگونه مى‌توانم (در شرايط فعلى) قدرت بر اين كار را به دست آورم؟» (يا إخوتاه! إنّي لست أجهل ما تعلمون، و لكن كيف لي بقوّة).

بسيار مى‌شود كه ايراد كنندگان بر پيشوايان دين، تصورشان اين است كه به نكته تازه‌اى دست يافته‌اند كه اگر رعايت بشود به مصلحت جامعه اسلامى است. آن‌ها در واقع مو را مى‌بينند و از پيچش آن غافلند! به ابرو نگاه مى‌كنند و از اشارت‌هاى آن بى‌خبرند و