اين حال) او با اين همه رنگ‌هاى زيبا غرق در غرور مى‌شود و با حركات متكبرانه به خود مى‌نازد؛ همچون خروس با جفت خود مى‌آميزد و همانند حيوانات نر كه از طغيان شهوت به هيجان آمده‌اند با او در آميخته باردارش مى‌كند.

براى اثبات آن به مشاهده حسّى حواله مى‌كنم؛ نه همچون كسى كه به دليل ضعيف ذهنى حواله مى‌كند و آن گونه كه بعضى پنداشته‌اند، طاووس به وسيله اشكى كه از چشم خود فرو مى‌ريزد جنس ماده را باردار مى‌كند به اين صورت كه قطره اشك در دو طرف پلك‌هاى جنس نر حلقه مى‌زند و ماده او آن را مى‌نوشد سپس تخم مى‌گذارد، بى آن كه با نر آميزش كرده باشد، جز همان قطره اشكى كه از چشمش بيرون پريده است، (اين افسانه بى اساسى است و) عجيب‌تر از افسانه توليد مثل كلاغ نيست.

شرح و تفسير عجيب‌ترين پرنده جهان‌

به دنبال بخش پيشين اين خطبه كه در آن سخن از شگفتى‌هاى جهان پرندگان به ميان آمده بود، امام عليه السّلام در اين بخش از خطبه، روى يكى از زيباترين و شگفت‌انگيزترين پرندگان دنيا يعنى «طاووس» انگشت مى‌گذارد؛ همان پرنده‌اى كه در زيبايى و جمال، ضرب المثل است تا آن جا كه از پرهاى زيبايش براى نشانه گزارى در قرآن‌ها و ساختن جارو براى غبار روبى از مكان‌هاى بسيار مقدّس استفاده مى‌شود. امام عليه السّلام به چند قسمت از ويژگى‌هاى اين پرنده اشاره مى‌فرمايد؛ نخست مى‌فرمايد: «يكى از عجيب‌ترين آن‌ها (پرندگان) از نظر آفرينش، طاووس است كه خداوند آن را در موزون‌ترين شكل آفريد و با رنگ‌هاى مختلف به بهترين صورت رنگ‌آميزى نمود؛ با بال و پرهايى كه شهپرهاى آن بر روى يكديگر قرار گرفته و به هم آميخته و دمى كه دامنه آن را گسترده و بر زمين مى‌كشد» (و من أعجبها خلقا الطّاووس الّذي أقامه في أحكم تعديل، و