غروب بر آن مى‌گذرد (و تاريكى‌ها را بر مى‌چيند)» (يتفيّأ [1] عليه القمر المنير، و تعقبه الشّمس ذات النّور في الأفول و الكرور [2]).

اشاره به اين كه علم خداوند نسبت به موجودات و اعمال انسان‌ها نه تنها در دل شب‌هاى تاريك وجود دارد، بلكه شامل شب‌هاى مهتابى و روزهاى روشن نيز مى‌شود و در يك كلمه، هيچ مكانى در اين جهان نيست مگر اين كه در پيشگاه علم خداوند آشكار است؛ درست شبيه چيزى كه در ادامه خطبه مى‌آيد: «علمه بما في السّموات العلى كعلمه بما في الأرضين السّفلى؛ آگاهى او به آنچه در آسمان‌هاى بالاست همچون آگاهى‌اش به چيزهايى است كه در زمين‌هاى پايين قرار دارد».

و در تكميل اين سخن مى‌فرمايد: «علم او در تغييرات و دگرگونى‌هاى زمان‌ها و روزگاران از روى آوردن شب و پشت كردن روز نافذ است» (و تقلّب الأزمنة و الدّهور، من إقبال ليل مقبل، و إدبار نهار مدبر).

اين جمله نيز مانند تعبير زيبايى است كه در ادامه خطبه آمده است: «علمه بالأموات الماضين كعلمه بالأحياء الباقين؛ علم خدا به مردگان پيشين همچون علم خدا به زندگان موجود است».

تمام اين گفتار، اشاره به وسعت علم خدا در پهنه زمان و مكان و در تمامى جهان و در همه قرون و اعصار است.

در اين جا اين سؤال پيش مى‌آيد كه چرا امام عليه السّلام بر، آمدن شب و پشت كردن روز، تكيه كرده؛ با اين كه شب و روز هر يك اقبال و ادبارى دارد؟

ممكن است اين تعبير، تأكيدى باشد بر آن چه در جمله‌هاى قبل گذشت كه علم خداوند در اعماق تاريكى‌ها و ظلمات نفوذ دارد نه فقط در روشنايى روز.

[1] «يتفيّأ» از ماده «فيى‌ء» (بر وزن غيب) به معناى بازگشت گرفته شده و «تفيّأ» به معناى جا به جا شدن و رفت و آمد كردن است.

[2] «كرور» معناى مصدرى دارد و به مفهوم بازگشت است.