نام کتاب : پيام امام امير المومنين(ع) نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 6 صفحه : 313
غروب بر آن مىگذرد (و تاريكىها را بر مىچيند)» (يتفيّأ [1] عليه
القمر المنير، و تعقبه الشّمس ذات النّور في الأفول و الكرور [2]).
اشاره به اين كه علم خداوند نسبت به موجودات و اعمال انسانها نه تنها در دل
شبهاى تاريك وجود دارد، بلكه شامل شبهاى مهتابى و روزهاى روشن نيز مىشود و در
يك كلمه، هيچ مكانى در اين جهان نيست مگر اين كه در پيشگاه علم خداوند آشكار است؛
درست شبيه چيزى كه در ادامه خطبه مىآيد: «علمه بما في السّموات العلى كعلمه بما
في الأرضين السّفلى؛ آگاهى او به آنچه در آسمانهاى بالاست همچون آگاهىاش به
چيزهايى است كه در زمينهاى پايين قرار دارد».
و در تكميل اين سخن مىفرمايد: «علم او در تغييرات و دگرگونىهاى زمانها و
روزگاران از روى آوردن شب و پشت كردن روز نافذ است» (و تقلّب الأزمنة و الدّهور، من إقبال ليل مقبل، و إدبار نهار مدبر).
اين جمله نيز مانند تعبير زيبايى است كه در ادامه خطبه آمده است: «علمه
بالأموات الماضين كعلمه بالأحياء الباقين؛ علم خدا به مردگان پيشين همچون علم خدا
به زندگان موجود است».
تمام اين گفتار، اشاره به وسعت علم خدا در پهنه زمان و مكان و در تمامى جهان و
در همه قرون و اعصار است.
در اين جا اين سؤال پيش مىآيد كه چرا امام عليه السّلام بر، آمدن شب و پشت
كردن روز، تكيه كرده؛ با اين كه شب و روز هر يك اقبال و ادبارى دارد؟
ممكن است اين تعبير، تأكيدى باشد بر آن چه در جملههاى قبل گذشت كه علم خداوند
در اعماق تاريكىها و ظلمات نفوذ دارد نه فقط در روشنايى روز.
[1] «يتفيّأ» از ماده «فيىء» (بر وزن
غيب) به معناى بازگشت گرفته شده و «تفيّأ» به معناى جا به جا شدن و رفت و آمد كردن
است.
[2] «كرور» معناى مصدرى دارد و به
مفهوم بازگشت است.
نام کتاب : پيام امام امير المومنين(ع) نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 6 صفحه : 313