رشته‌هاى سعادت و آيين الهى كه محكم بود سست و لرزان مى‌شود و چهره واقعى امور پنهان مى‌گردد؛ حكمت و دانش فروكش مى‌كند و ستمگران به سخن در مى‌آيند، اين فتنه (از شهرها به روستاها كشيده مى‌شود و) باديه نشينان را با ابزار خود درهم مى‌كوبد و با سينه خود آن‌ها را له مى‌كند؛ افراد پياده و تنها در غبار آن گم مى‌شوند و افراد سواره در مسير آن نابود مى‌گردند، اين فتنه با تلخى‌ها و با شدت وارد مى‌شود و خون‌هاى تازه‌اى مى‌دوشد، علايم دين را خراب مى‌كند و رشته‌هاى يقين را از هم مى‌گسلد، (به گونه‌اى كه) عاقلان از آن مى‌گريزند و پليدان تدبير آن را به دست مى‌گيرند، بسيار پر رعد و برق است و هر انسانى را به مشقت مى‌اندازد، پيوندهاى خويشاوندى در آن قطع مى‌گردد و از اسلام جدايى حاصل مى‌شود، سالم‌هايش بيمار و كوچ كنندگانش مقيمند!

شرح و تفسير ويژگى‌هاى اين فتنه بزرگ!

امام عليه السّلام در اين خطبه به فتنه مهم ديگرى اشاره مى‌كند كه مسلمانان در پيش دارند؛ فتنه‌اى وحشتناك و كوبنده كه ويژگى‌هاى آن در تعبيرات امام عليه السّلام در اين بخش از خطبه آمده است؛ به اين اميد كه مؤمنان آن را بشناسند و از آن دورى گزينند و ضايعات آن به حدّاقل برسد. مى‌فرمايد: «سپس فتنه‌اى اضطراب‌آور، در هم شكننده و نابود كننده آغاز خواهد شد؛ در آن هنگام، قلب‌ها پس از استوارى مى‌لغزند، و گروهى از شخصيت‌ها پس از سلامت فكر و انديشه گمراه مى‌شوند؛ آرا به هنگام هجوم اين فتنه، پراكنده و مختلف مى‌گردد و عقايد با آشكار شدن آن به خطا و اشتباه آلوده مى‌شود» (ثمّ يأتي بعد ذلك طالع الفتنة الرّجوف‌ [1]، و القاصمة [2] الزّحوف‌ [3]، فتزيغ قلوب بعد استقامة،

[1] «رجوف» از ماده «رجف» (بر وزن حذف) به معناى شدت اضطراب گرفته شده و به شايعاتى كه جامعه را به شدت مضطرب مى‌كند «اراجيف» مى‌گويند.

[2] «قاصمه» از ماده «قصم» (بر وزن خصم) به معناى شكستن توأم با شدت است.

[3] «زحوف» از ماده «زحف» (بر وزن حرف) به معناى سنگين راه رفتن گرفته شده و به حركت لشكر انبوه نيز گفته مى‌شود و «زحوف» در جمله بالا اشاره شده به فتنه گرانى است كه به صورت انبوه به مردم حمله مى‌كنند.